Page 15 - Coğrafya 11 | 2.Ünite

BEŞERÎ SİSTEMLER

2. Türkiye’de Kırsal Yerleşme Tipleri

Kırsal yerleşme; insanların geçimlerini genellikle tarım, hayvancılık, ormancılık, balıkçılıktan sağladığı ve
nüfus miktarı az olan yerleşme çeşididir. Bu tür yerleşmelerde az da olsa madencilik ve turizm faaliyetleri de
yapılabilmektedir. Kırsal yerleşmelerin belirlenmesinde kullanılan nüfus ölçütü ülkeden ülkeye değişmekte-
dir. Ülkemizde kırsal yerleşmeler; genelde kasaba, köy ve köyden küçük kırsal yerleşmelerden oluşmaktadır.
Türkiye’de kırsal yerleşmelerin bir kısmı sürekli, bir kısmı da geçicidir. Kasaba, köy, çiftlik, di van, mahalle
ve mezra sürekli; yayla, ağıl, kom, oba, dam ve dal-
yan ise geçici yerleşmelere örnek verilebilir.
Türkiye’de kır yerleşmeleri toplu, dağınık ve gev-
şek yerleşme dokusuna sahiptir. Kırsal yerleşme bi-
riminin toplu, dağınık ya da gevşek dokulu olmasın-
da daha çok iklim, yeryüzü şekilleri, su kaynakları,
ekonomik faaliyet tipi ve güvenlik gibi faktörler etkili
olmuştur. Dağınık dokulu yerleşmelerde evlerin ko-
num olarak bir birine uzak olması dikkat çeken bir
özelliktir. Arazinin engebeli, su kaynaklarının fazla
ve tarım alanlarının parçalı ol duğu yerlerde görülen
bu tür yerleşmeler, ülkemiz de Kuzey Anadolu Dağ-
ları’nın kuzey yamaçlarında yaygın olarak görülmek-
tedir (Görsel 2.24.). Görsel 2.24: Dağınık dokulu yerleşme

Engebenin az ve su kaynaklarının yetersiz olduğu
yerlerde evlerin birbirine yakın konumlandırılma-
sıyla toplu dokulu yerleşmeler oluşmuştur. Evlerin
genel likle su kuyusu, çeşme ya da dinî yapıların et-
rafında bulunduğu bu tür yerleşmeler, ülkemizde
denizden uzak iç kesimlerde daha yaygındır (Gör-
sel 2.25.). Türkiye’deki kırsal yerleşmelerin çoğun-
luğunun toplu yerleşme şeklinde olduğunu görmek
mümkündür.

Görsel 2.25: Toplu dokulu bir yerleşme

Doğal ve beşerî çevre etmenlerine bağlı olarak oluşan kırsal yerleşmeler, belirli bir plan dâhilinde şekillen-
miştir. Yol ya da akarsu kenarlarında konumlandırılan meskenler çizgisel planlı yerleşmeleri oluşturur. Enge-
benin az olduğu alanlarda ise meskenlerin bir meydanın etrafında toplanmasıyla dairesel planlı yerleşmeler
oluşmuştur. Genellikle meskenlerin yolların etrafında ve değişik doğrultularda konumlan dırılmasıyla ışınsal
planlı yerleşmeler, yerleşme çekirdeklerinin birbiri-
ne yakın ve düzen siz konumlandırılması sonucu da
küme planlı yerleşme oluş muştur.

• Kasaba
Nüfusu, fiziksel özellikleri, işlevleri ve yaşam ko-
şulları bakımından köy ile şehir arasında geçiş özel-
liği göste ren yerleşmedir (Görsel 2.26.). Genel olarak
nüfu su 2000 ile 10 000 arasında olan yerleşmelerdir.
Ekonomik faaliyetlerin tarım ve hayvancılığa dayan-
dığı kasabalarda küçük çaplı ticari faa liyetlerin yanı
sıra küçük atölyeler ile belediye hiz metleri de bulun-
maktadır.
Görsel 2.26: Şirince kasabası (İzmir)

70