Page 6 - Coğrafya 11 | 2.Ünite

BEŞERÎ SİSTEMLER

Yeryüzü şekilleri; üretim, dağıtım ve tüketimi
etki leyen faktörler arasındadır. Yeryüzü şekillerinin
engebeli olduğu yerlerde tarım alanları sınırlıdır.
Yükseltiye bağlı olarak sıcaklığın azalması, tarımsal
üretimi azaltmakta ve eğimli arazilerde sanayi tesis-
lerinin kurulmasını güçleştirmektedir (Görsel 2.41).
Yeryüzü şe killerinin engebeli olması, ulaşımı zorlaş-
tırarak ham maddenin ve üretilen ürünlerin taşın-
masını zorlaştı rır. Genel olarak düz araziler; engebeli
arazilere göre üretimin fazla, dağıtımın kolay, tüketi-
min de arttığı alanlar olarak dikkat çekmektedir.
Görsel 2.41: Yüksek eğimli yeryüzü şekilleri tarımsal faaliyetleri
zorlaştırmaktadır.

Toprağın yapısı ve humus miktarı tarımsal üre-
timde oldukça etkilidir (Görsel 2.42). Toprağın ve-
rimli ol ması, tarımsal faaliyetleri doğrudan etkile-
mekle birlikte bit ki örtüsünün gelişmesi üzerinde
de belirleyici rol oynamaktadır. Bu bağlamda bitki
örtüsünün varlığı, hayvancılık ve ormancılık faaliyet-
lerine yönelik üretimde oldukça önemlidir. Top rak,
aynı zamanda bazı sanayi kollarına ait ham madde
ihtiyacının karşılanmasında da önem arz etmektedir.

Görsel 2.42: Verimli topraklarda ekonomik faaliyetler artmaktadır.

Ham madde ve enerji kaynakları, üretimin vazge-
çilmez unsurları arasında yer almaktadır. Ham madde-
nin kullanılabilir hâle gelebilmesi için sanayi tesisleri-
ne, bu tesislerde üretimin gerçekleşebilmesi için de
enerji kaynaklarına ihtiyaç vardır. Doğada bulunan
maden, toprak, bitki örtüsü ve hayvanlar önemli ham
maddeler olarak kullanılmaktadır. Ham madde ve
enerji kaynakları nın fazla olduğu alanlar, aynı zaman-
da önemli üretim sahaları olarak dikkat çekmektedir.
Bu açıdan bakıldığında Sanayi Devrimi'yle birlikte ge-
lişen demir-çelik sanayisinin genellikle taş kömürü
bakımından zengin alanlarda kurulduğu görülmekte-
dir (Görsel 2.43). Görsel 2.43: Demir-çelik fabrikası

Su kaynakları, tarımın can damarı olarak üretimde
artış ve çeşitliliği de beraberinde getirmektedir. Ay-
rıca balıkçılık için olmazsa olmaz olan bu kaynak lar,
yeryüzü şekillerinin elverişli olduğu alanlarda önemli
hidroelektrik üretim sahaları durumundadır (Görsel
2.44). Nükleer ve termik santraller ile de mir-çelik
fabrikaları gibi bazı sanayi tesisleri, gerekli üretimi
gerçekleştirebilmek için bol miktarda suya ihtiyaç
duyar. Ayrıca su kaynakları üzerinde gerçek leştirilen
ulaşım faaliyetleriyle üretilen ürünlerin ihtiyaç duyu-
lan yerlere dağıtımı sağlanmaktadır.
Görsel 2.44: Su kaynaklarının elektrik üretimine etkisi

82