Page 22 - Coğrafya 9 | 2.Ünite

Ç TÜRKİYE’DE İDARİ FONKSİYONLARINAGÖRE YERLEŞMELER

Konuya Başlarken
Türkiye’de yerleşmeler nasıl sınıflandırılır?

TÜRKİYE’DE YERLEŞMELERİN SINIFLANDIRILMASI

Yerleşmeler sahip oldukları çeşitli özellikler bakımından birbirinden farklılık gösterir. Bu açıdan düşünüldü-
ğünde Türkiye’de her türlü yerleşme tipine çok sayıda örnek bulmak mümkündür. Yerleşmelerin çeşitli özellikleri
vardır ve bu özelliklerden biri de sahip oldukları fonksiyonlarıdır. Turizm, ticaret, maden ve ulaşım gibi fonksi-
yonel özellikler bakımından yerleşmeler farklı olabilir. Bazı yerleşmeler birden çok fonksiyona sahip olabilir. Bu
fonksiyonlara göre yerleşmeler sınıflandırılabilir. Bunlardan biri de yerleşmelerin sahip olduğu idarî fonksiyondur.

Türkiye’de İdarî Fonksiyonlarına Göre Yerleşmeler
Türkiye’deki yerleşim birimleri idarî fonksiyonlarına göre sınıflandırıldığında köy, ilçe ve il olarak ayırt
edilebilir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 3. maddesinde “Türkiye Devleti, ülkesi ve milleti ile bölünmez bir bütün-
dür.” ifadesi yer almaktadır. Üniter yapıda olan ülkemizin her köşesinde aynı kanunlar geçerlidir. Bütün yetkiler
merkezdeki anayasa hükümlerine göre oluşturulmuş kurumlarda toplanır. Güvenlik, eğitim, sağlık, hukuk gibi
hizmetler merkezden yönetilmektedir. Ülkenin yönetiminde, hizmetlerin daha kolay ve hızlı gerçekleştirilmesi, ih-
tiyaçların tespit edilip gereğinin yapılması gibi gerekçelerle bazı yetkiler yerel yönetimlere devredilmiştir. Ancak
devredilen görevler denetlenmekte ve aksaklık olması durumunda kanunlar çerçevesinde gereği yapılmaktadır.
1. Köy Yönetsel Alanı
Köy ilçe merkezindeki kaymakama bağlı, seçimle iş başına gelen muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yöneti-
len en küçük idari birimdir. Burada köyün merkezi ile birlikte köyün tarım alanları, merası, baltalık ormanı gibi
bütün sınırları ifade edilmektedir. Köyün sınırları içinde birden fazla sürekli yerleşme varsa muhtarın bulunduğu
yerleşme merkez, diğer yerleşmeler köy merkezine bağlı mahalle kabul edilir. Köy sınırları içinde kalan geçici
yerleşmeler köye bağlı birimlerdir.
2. Belde Yönetsel Alanı
Belde belediyeleri, il ya da ilçe merkezi olmayan ancak belediye örgütlü yerleşmelerdir. Beldeler nüfus fonk-
siyonları açısından köy, kasaba şehir özelliği gösterebilirler. Belediye kendi sınırları içinde ulaşım, altyapı gibi
hizmetleri yerine getirirken pazar yerlerinde denetleme ve düzenleme işlerini yapar.
3. İlçe Yönetsel Alanı
İlçe, kaymakamlık teşkilatı ve ilgili resmî kuruluşların yer aldığı yerleşim merkezleridir. Kaymakamın sorum-
luluğundaki ilçeler, illere bağlı idari birimlerdir. İlçelerin sınırları kendisine bağlı köy, kasaba gibi yerleşmeler ve
bunların arazilerini kapsayan mülki idari alandır. Örneğin Söğüt ilçesinin bütün köyleri idari açıdan ilçe merke-
zindeki kaymakama bağlıdır.
İlçelerin sınırları içinde köyler ile birlikte belediye yönetimi de görev yapar. İlçe merkezinde bulunan ilçe
belediyesi kendi yetki ve sorumluluk çerçevesinde hizmet verir. Büyükşehir belediyesi olmayan ilçe belediyesinin
hizmet alanı, etrafındaki köylerin sınırlarına kadardır.
4. Büyükşehir Olmayan İl Yönetsel Alanı
İl, sınırları içinde birden fazla ilçe bulunduran ve mülki idare açısından birinci kademedeki yönetsel bölgedir.
Vali tarafından yönetilir ve kendisine bağlı ilçe, belde, kır yerleşmeleri ile bağlı olan bütün sınırlarını kapsar (Ha-
rita 2.1). Valiliğin bulunduğu yerleşme ilin yönetim merkezidir.
İl merkezlerinde belediye teşkilatı da görev yapmaktadır. İl merkezindeki belediyelerin hizmet alanı, il merke-
zini çevreleyen köy sınırlarına kadardır.

170 BEŞERÎ SİSTEMLER