Page 21 - Coğrafya 9 | 2.Ünite

BEYİN FIRTINASI
Türkiye mevcut mutlak konumuna göre 25 daha kuzeyde yer alsaydı bu durum yerleşmelerin
o
dağılışını nasıl etkilerdi?

coğrafi uygulama

Çayönü MÖ 7500-5500 yıllarına ait bir yer-
leşmedir. Höyük ile ilgili Diyarbakır Müze Mü-
dürlüğünün İnternet sayfasındaki bilgilerden
bir kısmı aşağıda yer almaktadır:
Çayönü, tahıl ve evcilleştirmeye dayalı köy
hayatının en eski örneklerinden olup günümüz
uygarlığının da önemli bir basamağını oluş-
turmaktadır. Çayönü yerleşmesinin bu önemi
yabani buğday, mercimekgiller gibi bitkilerin
tarıma alınması, koyun ve keçinin evcilleşmesi
ile gerçekleştirilmiştir.
Ergani bakır yataklarının dünyanın en eski
maden ocakları olması nedeniyle Çayönü in-
sanı, dünyanın başlıca yerlerinden 2 bin yıl
önce bakırı işleyerek alet yapmayı başarmıştır. 6 evreli bir gelişim gösteren ve 50 yapı katıyla temsil edilen Neolitik Dö-
nem, dal ve kamışlardan yapılan basit yuvarlak kulübeden tas temelli kerpiç yapılara, avcı bir topluluktan çiftçiliğe dayalı
bir geçiş sürecini bütün ayrıntıları ile tanıtmıştır.
Büyük bir kült yapısı, dünyanın en eski mozaik döşemesi, içinde dikili taşların bulunduğu önemli bir yerleşim merkezi-
dir. MÖ 6 bin yıllarında ilk kez kilden çanak çömlek yapımı, tarım ve hayvancılığa dayalı, gerçek köy yaşantısının “gelişkin
köy evresi” olarak adlandırılabilir.
Çayönü yerleşmesinde çıkan buluntular: Çakmak taşı, obsidyen, bazalt, doğal bakır, oraklar, kazıyıcı-delici aletler ve
çeşitli süs eşyaları ele geçmiştir. Çayönü yakınlarında çakmak taşı yatakları tespit edilmiş fakat Çayönü insanı kalitesiz
çakmak taşı kullanmamıştır. Yeri tam olarak bilinmeyen bir yerden çakmak taşı getirtip kullanmışlardır. Hammaddenin
%30’unu oluşturan obsidyenin ise yörede kesinlikle olmayıp dışarıdan getirildiği düşünülmektedir.
Çayönü, Yakındoğu’da en erken seramik kullanımı öncesi yerleşim merkezi olması açısından büyük önem taşır. Ayrı-
ca, Anadolu’da böyle bir yerleşim tespitinin yapılması o döneme ait çok büyük çapta mimariye ait kalıntılar olması da dünya
kültür tarihi içinde çok önemli bir yerleşim olduğunu göstermektedir.
http://www.diyarbakirmuzesi.gov.tr/kazilar.aspx?hid=6

Metinde verilen bilgilerden de yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
1. Tahıl üretimi Çayönü’nün gelişimini nasıl etkilemiştir?
2. Bakır kullanımının diğer yerleşmelere göre erken başlamasının nedenleri ne olabilir?
3. Yakın çevrede kaliteli çakmak taşı ve obsidyen yatakları olmamasına rağmen bu madenlerin kullanılmasının amacı
nedir?
4. Çayönü yerleşmesi dünya kültür tarihi açısından neden önemlidir?

BEŞERÎ SİSTEMLER 169