Page 48 - Felsefe 10 | 3.Ünite

3. ÜNİTE

3.6.1.1. Hak, Adalet, Özgürlük
Hak, adalet ve özgürlük siyaset felsefesinin temel kavramlarıdır. İnsanların tamamı veya büyük
çoğunluğunun huzur ve mutluluğu; toplumsal düzende hak, adalet ve özgürlüğün sağlanabilme-
sine bağlıdır.
Hak, hukuk düzeninin insanlara sağladığı yetkilerdir ve kişi menfaatlerinin hukuk kurallarınca
korunması anlamına gelir. Hak kavramının bu hâliyle örtüşen iki anlamı ortaya çıkar. Birincisi bir
konuda izin verilen ve yasaklanmamış olan davranış serbestliğidir. Örneğin hukukun insanlara
sağladığı serbestlikler. İkincisi kişilerin başka kişi, topluluk veya devletten isteyebileceği ve talepte
bulunabileceği şeylerdir. Örneğin vergisini veren bir vatandaşın devletten hizmet beklemesi bir hak
durumudur. Günümüzde haklar; kişisel, toplumsal ve ekonomik ve siyasal haklar olmak üzere üç
alanı içermektedir.
Adalet, her kimseye ne gerekiyorsa onun sağlanması ve hakkının verilmesidir. Eşitlik ilkesi için-
de insanların haklarını kullanabilmesini sağlar. Adalet, hukuk kavramı olmakla birlikte insanın adil
olma bilinciyle de ilgilidir. Adil olmak tarafsızlığı gerektirir. Örneğin hukuk önünde herkesin eşit
olması adaletin sağlanmasının ön koşuludur.
Siyasette özgürlük kavramı, kişinin sahip olduğu iradeyle kimseye zarar vermeden ve kimse-
nin müdahalesi olmadan davranışlarını yapabilmesinin serbestliği olarak tanımlanır. Özgürlük,
davranışların yanı sıra düşüncenin oluşturulmasını ve onun ifade edilmesini içerir. Özgürlüğün
Uygulama
ne olduğu ve nasıl mümkün olabileceği siyaset felsefesinin temel problemidir. Siyaset felsefesinde
özgürlük, ahlaki bir kavram olmasından öte pratik bir olgu durumu olarak da ele alınmaktadır.

Uygulama

Hak türleri açıklamaları ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin bazı maddeleri aşağıda veril-
miştir. Açıklamalara göre maddelerin hangi hakkı içerdiğini maddelerin altına yazınız.

Hak ve özgürlükler üç başlıkta incelenmektedir.

1. Kişisel Haklar 2. Toplumsal ve 3. Siyasal Haklar
Bireyi, toplum ve devle- Ekonomik Haklar Devlet yönetimine katılım
te karşı koruyan haklardır. Özellikle devletlerden haklarıdır. Yurttaşlık, seçme ve
Yaşama, düşünme ve ifade istenen haklardır. Mülkiyet, seçilme haklarını içerir.
etme haklarıdır. eğitim, sağlık ve çalışma hak-
larını içerir.

Madde 13
1. Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır.
2. Herkes, kendi ülkesi de dâhil olmak üzere herhangi bir ülkeden ayrılmak ve ülkesine
yeniden dönmek hakkına sahiptir.
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................

Madde 18
Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak, din veya topluca, açık
olarak ya da özel biçimde öğrenim, uygulama, ibadet ve dinsel törenlerle açığa vurma özgür-
lüğünü içerir.
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................

116