Page 3 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 2. Ünite
P. 3
Canlılarda Enerji 2.
Dönüşümleri
Ünite
1. CANLILIK VE ENERJİ
Yeryüzünde yaşamın devamı, enerjinin varlığı ve dönüşümü ile mümkündür. Enerji, iş yapabilme
yeteneğidir. Canlılarda meydana gelen bütün metabolik süreçlerin ayrılmaz bir parçası olan enerji; bü-
yüme, gelişme, çoğalma vb. olaylarda kullanılır. Kemosentez yapan canlılar hariç kullanılan bu ener-
jinin temel kaynağı güneştir. Canlılar, var olan birçok
enerji türünü bir formdan başka bir forma dönüştürebi- Güneş
lir. Fotosentez yapan canlıların ışık enerjisini besinlerin
yapısındaki kimyasal bağ enerjisine dönüştürmesi bu
duruma örnektir. Canlılar, en çok kullandıkları enerji Fotosentez
çeşidi olan kimyasal bağ enerjisini de besin zinciri yolu Isı
ile birbirlerine iletir. Tüm canlılar, organik besinlerdeki Organik Isı
kimyasal bağ enerjisini ATP’ye dönüştürerek yaşamsal bileşiklerdeki Hücresel solunum Biyolojik iş
faaliyetlerinde kullanır (Görsel 2.1). kimyasal bağ
enerjisi
Görsel 2.1: Canlılarda enerji dönüşümü
1.1. Enerjinin Temel Molekülü ATP
(Adenozin trifosfat)
Canlıların pek çok reaksiyonu gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu enerji, organik moleküllerin
yıkılması sonucu açığa çıkan kimyasal bağ enerjisidir. Canlılar bu enerjiyi doğrudan kullanamaz.
Tüm canlılarda kullanılan enerji molekülü ATP’dir. ATP molekülü başka bir hücreye aktarılamaz,
depolanamaz.
ATP molekülü; azotlu organik baz (adenin), 5 karbonlu şeker (riboz) ve üç fosfat grubundan meydana gelir. Adenin
bazı ile riboz arasında glikozit bağı, riboz şekeri ile ilk fosfat grubu arasında fosfoester bağı vardır. Adenozin mole-
külüne bir fosfatın bağlanmasıyla adenozin monofosfat (AMP), AMP’ye bir fosfatın bağlanmasıyla adenozin difosfat
(ADP), ADP’ye bir fosfatın daha bağlanmasıyla adenozin trifosfat (ATP ) oluşur (Görsel 2.2).
Yüksek enerjili
fosfat bağı
Azotlu organik baz
(Adenin)
O O O
N
O - P O P O P O CH 5 karbonlu şeker 7
2 (riboz) 8
O - O - O - O 5 NH 2
9 6
Fosfatlar 4' N
H H 1' 4
1 N
H H
3' 2' 3
OH OH N 2
Adenozin
Adenozin monofosfat (AMP)
Adenozin difosfat (ADP)
Adenozin trifosfat (ATP)
Görsel 2.2: ATP’nin yapısı
65
