Page 61 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

OPTİK

İnce kenarlı merceğe herhan-
gi bir doğrultuda gelen ışının mer- NOT ALANI
cekte kırıldıktan sonra izleyeceği F 2F
yol Görsel 4.121’deki gibi iki yar- 2F F
dımcı eksen yardımıyla bulunabilir.
Bu yardımcı eksenlerden biri optik
merkezden geçen ve gelen ışına Görsel 4.121: Yardımcı eksen çizimi
paralel çizilen doğrudur. Diğeri ise odaktan ve asal eksene dik çi-
zilen doğrudur. Mercekte kırılan ışının kendisi veya uzantısı bu yar-
dımcı eksenlerin kesişme noktasından geçer.

İnce Kenarlı Merceklerde Görüntü ve Görüntünün Özellikleri
İnce kenarlı merceklerde bir cismin görüntüsünün yerini, büyük-
lüğünü ve özelliğini bulmak için yukarıda verilen özel ışınlar kullanılır.
Cismin herhangi bir noktasından gönderilen en az iki ışının mercekte
kırıldıktan sonra kendisinin ya da uzantısının kesişme noktası gö-
rüntünün yerini belirler. Görsel 4.122’de mercek önüne yerleştirilen
AB cisminin mercekteki görüntüsünün ve özelliklerinin özel ışınlar
yardımıyla nasıl bulunacağı gösterilmiştir.

A

B F 2F
2F F Bˈ

Aˈ
Görsel 4.122: İnce kenarlı mercekte cismin görüntüsü

Cismin mercekte oluşan görüntüsü cisimle aynı tarafta ya da
mercekte kırılan ışınların uzantılarının kesişmesiyle oluşuyorsa bu
görüntüye sanal ya da zahirî görüntü denir.
Sanal görüntüler mercekte gözle görülebilen görüntülerdir. Cis-
min mercekte oluşan görüntüsü cisimle farklı tarafta ya da mercek-
te kırılan ışınların kesişmesiyle oluşuyorsa bu görüntüye de gerçek
görüntü denir. Gerçek görüntüler mercekte gözle görülemeyip per-
de ya da ekran üzerine düşürülebilir.
İnce kenarlı bir mercek önüne konulan cismin görüntüsünün ne-
rede ve nasıl oluşacağı aşağıdaki deney ile görülebilir.

DENEY 4.6
Amaç
İnce kenarlı merceklerde cismin görüntüsünün yeri ve özel-
liklerini kavrayabilme

Araç Gereç
• Bir adet mum
• İnce kenarlı mercek
• Mercek tutacağı
• Ekran
• Cetvel

247