Page 64 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

4. ÜNİTE

SIRA SİZDE ÖRNEK
Eşit karelere bölünmüş sistem- Eşit birim karelere bölünmüş sistemde
de asal eksenleri çakışık olacak odak uzaklığı 3 birim olan ince kenarlı bir
şekilde yan yana konulan ince merceğin önüne KL cismi konulmuştur.
kenarlı M ve N merceklerinden M
merceğine gönderilen ışının siste-
mi terk edinceye kadar izlediği yol a) KL cisminin mercekteki görüntüsü nerededir?
gösterilmiştir. (Özel ışınları kullanarak görüntünün yerini bulunuz.)
b) Görüntünün özellikleri nelerdir?
M N
ÇÖZÜM

a) Cismin K ve L noktalarından mer-
ceğe en az ikişer tane özel ışın gön-
derilerek mercekte kırıldıktan sonra
f f izleyeceği yollar çizilir. Kırılan ışınla-
m n
Buna göre merceklerin odak rın kesişme noktası o noktanın gö-
uzunluklarının oranı f /f kaçtır? rüntüsünü verir. Şekilde bu durum
M
N
çizimle gösterilmiştir.
b) K ve L noktalarının görüntüleri mercekte kırılan ışınların kesiş-
mesiyle oluştuğu için KL cisminin görüntüsü gerçektir. Aynı
zamanda görüntü ters ve cisimden büyüktür.

SIRA SİZDE ÖRNEK
Eşit birim karelere bölün-
Eşit karelere bölünmüş sistem- X Y müş sistemde X merceğine
de odak uzaklığı 3 birim olan ince gelen ışının sistemi terk edin-
kenarlı merceğin önüne boyları ceye kadar izlediği yol yandaki
eşit ve 3 birim olan iki kalem ko- şekilde gösterilmiştir.
nulmuştur. X kalemi merceğin op- f x f y
tik merkezinden 6 birim, Y kalemi Buna göre merceklerin odak uzunluklarının oranı f /f kaçtır?
ise 2 birim uzaklığa yerleştirilmiştir. x y

ÇÖZÜM
Birinci merceğe bakıldığında ışın, asal ekseni 6 birim uzaklık-
tan keserek merceğe gelmiş ve mercekten kırıldıktan sonra asal
ekseni 3 birim uzaklıktan keserek gitmiştir. O hâlde bu durum
ince kenarlı merceklerdeki “3f’den gelen ışın mercekte kırılarak
1,5f’den gider.” özel durumuna uygundur.
3f = 6 ise f = 2 birim olur.
x
x
Buna göre X ve Y kaleminin, İkinci merceğe bakıldığında ise ışın asal ekseni 3 birim uzaklık-
a) Mercekteki görüntülerinin tan keserek merceğe gelmiş ve mercekten kırıldıktan sonra asal
yerini çizerek bulunuz. ekseni 3 birim uzaklıktan keserek gitmiştir. O hâlde bu durum da
b) X ve Y kaleminin görüntü- ince kenarlı merceklerdeki “2f’den gelen ışın mercekte kırılarak
lerinin özellikleri nelerdir? 2f’den gider.” özel durumuna uygundur.
2f = 3 ise f = 3/2 birim olur.
y
y
Buna göre
f /f = 4/3 sonucuna ulaşılır.
x
y

250