Page 59 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

OPTİK

Görsel 4.112’de görüldüğü
gibi merceği oluşturan kürelerin
merkezlerini birleştiren doğruya Asal eksen
paralel olarak gelen ışık demetini Odak
kırarak ışığı bu doğru üzerindeki noktası
bir noktada toplayan merceklere
ince kenarlı ya da yakınsak mer- Görsel 4.112: İnce kenarlı mercek
cek denir. Başka bir ifadeyle ince
kenarlı mercekler, merkezinden uçlarına doğru gidildikçe kalınlığı
azalan merceklerdir.
Merceği oluşturan kürelerin merkezlerini birleştiren doğruya asal
eksen, asal eksen üzerindeki merceğin tam orta noktasına da (O
noktası) optik merkez adı verilir. Kırıcılık indisi, ortamın kırıcılık indi-
sinden büyük olan maddeden yapılmış ince kenarlı merceğin asal
eksenine paralel olarak gelen ışık demeti merceğin diğer tarafında
tek bir noktadan geçecek şekilde kırılır. Paralel ışık demetinin top-
landığı bu noktaya merceğin odak noktası denir. Odak noktası F
sembolüyle gösterilir ve merceğin her iki tarafında optik merkeze
eşit uzaklıkta bulunur. Odak noktası ile merceğin optik merkezi ara-
sında kalan uzaklığa odak uzaklığı denir ve odak uzaklık, f sembo-
lüyle gösterilir.
Merceği oluşturan kürelerin eğrilik yarıçapları (R ve R ) birbiri-
2
1
ne eşit olabileceği gibi farklı değerlerde de olabilir. Benzer şekilde
merceği oluşturan yüzeylerden biri küresel ve dış bükey yapıdayken
diğeri doğrusal ya da iç bükey olabilir. Görsel 4.113’te bazı çizimler-
de kullanılan ince kenarlı mercek sembolü, 4.114’te farklı şekillerde
oluşturulmuş ince kenarlı mercekler gösterilmiştir.

BİLGİ

İnce kenarlı merceğin şekillerde
sembol gösterimi çift taraflı ok
şeklindedir.

Görsel 4.113: İnce kenarlı mercek
gösterimi Görsel 4.114: İnce kenarlı mercekler

İnce kenarlı mercekler ışığı
topladıkları için odak noktaların-
da ışık akısı en yüksek seviyeye
ulaşır. Görsel 4.115’te görül-
düğü gibi merceğin odak nok-
tasında kâğıt, kuru ağaç dalları
veya kuru yaprak olması hâlinde
maddelerin sıcaklıklarını yüksel-
terek yanmasına neden olabilir. Görsel 4.115: İnce kenarlı mercekle ışığın
toplanması
Meşrubat şişelerinin veya cam
bardakların dip kısımları ince kenarlı mercek yapısında olduklarından
bu cisimleri doğaya rastgele atmamak bir yurttaşlık görevidir. Aksi
takdirde bu cisimler güneş altında kaldıklarında orman yangınlarına
sebep olur. Hepimizin bu amaçla duyarlı birer vatandaş olarak piknik
alanları ve ormanlarda yere atılmış cam parçalarını toplayarak çöp
kutularına atması gerekir.

245