Page 12 - Fen Lisesi Fizik 12 | 5. Ünite

5.

ÜNİTE 5.1. ÖZEL GÖRELİLİK
5.1. ÖZEL GÖRELİLİK

Dünya’da duran gözlemci için geçen 40 yıl hareketli için 10 yıl olarak geçmiştir. Bu durum zamanın genişle-
mesi ile açıklanabilir. Böylece hareketli için yaşlanma gecikmiş olur (Görsel 5.1.5).

Görsel 5.1.5: İkizler paradoksunda zamanla oluşması beklenen yaş farkı

BAKIŞ AÇISI

1. Saatinizi bir an için ışık hızıyla hareket hâlinde olan araçtaki saate göre ayarladığınızı varsayı-
nız. Özel görelilik teorisine göre bu düşünce deneyini başarmak mümkün müdür?
240
240
2. İkizler paradoksu düşünce deneyini kısa bir zaman aralığı için gerçekleştirmek mümkün müdür?

Göreli Uzunluk

Zaman aralığı gözlemcinin bulunduğu sisteme göre
değişebildiği gibi uzunluk da gözlemcinin sistemine
bağlı olarak değişebilir. Buna göreli uzunluk denir.
Bu düşünce deneyinde durgun hâlde iken uzunluğu
L ile tanımlanan cismin hareket hâlinde iken uzun- +y
0
luğu L olur. L ile L arasındaki bağıntı şu şekildedir:
0
ɣ
L = .L L
0
0
ɣ dönüşüm katsayısının 1'den büyük olduğu göz önü-
ne alındığında L ın L’den daha büyük olduğu anlaşı- h v=0
0
lır. Işık hızına yakın hızlarda hareket eden bir cismin
uzunluğu durgun hâldeki uzunluğuna göre daha kısa L
olur. Buna uzunluk büzülmesi denir. Bu durum başka Hareket yönü
bir referans sistemine göre olduğundan buna göreli h
uzunluk da denilebilir. Uzunluk kısalması sadece ha- v
reket doğrultusunda gerçekleşir (Şekil 5.1.4). Cisim v
hızıyla +x yönünde hareket etiği için sadece L uzunlu- +x
0
ğu kısalır ve L olur. h uzunluğu hareket doğrultusunda
olmadığı için değişmez. Şekil 5.1.4: Hareket doğrultusundaki uzunluğun kısalması