Page 7 - Fen Lisesi Fizik 12 | 5. Ünite

1.

5.1. ÖZEL GÖRELİLİK BÖLÜM
5.1. ÖZEL GÖRELİLİK

Bu deney için Michelson ve Morley, girişim ölçer (interferometre) düzeneği tasarladılar. Deneyde iki ayna
birbirine dik olacak şekilde yerleştirilmiştir. Aynalardan biri var olduğuna inanılan esir maddesiyle aynı yön-
de, diğeri ise ona dik yerleştirildi. Şekil 5.1.1’de gösterilen deneyin aşamaları şu şekildedir:

1. Işık kaynağından çıkan ışık demeti ilk olarak ışık ayırıcısına (yarı geçirgen çift taraflı ayna) gelir.
2. Işık demeti, ışık ayırıcısında iki farklı yola ayrılır.
3. Işık demetinin bir kısmı yansıyıp M1 aynasına, bir kısmı yoluna devam edip M2 aynasına çarpar.
4. Işınlar, aynalarda yansıdıktan sonra ışık ayırıcısına geri döner.
5. M1 aynasından gelen ışığın bir kısmı ışık ayırıcısını geçip ekrana ulaşır ve M2 aynasından gelen
ışığın yansıyan kısmı da ekrana varır.

Deneyde beklenen sonuç çıkmadı. Işık demetleri, farklı zamanlarda ekrana yansıyacaktı. Çift yarık dene-
yinde olduğu gibi ışıkta girişim gözlenecek ve girişimin saçakları faz farkına göre oluşacaktı. Ancak girişim
saçağı ışıkların ekrana hep aynı zamanda ulaştığını gösterdi.

Görüntüleme ekranı

Hareketli aynanın
doğrultusu
235
235
Çift taraflı
Işık demeti ışık ayırıcısı

Işık kaynağı

M hareketli ayna
2

Varsayılan esirin
hareket doğrultusu

M sabitlenmiş ayna
1

Şekil 5.1.1: Michelson-Morley deney düzeneği

Deneyler, esir maddesinin var olduğunu ispatlamak adına yapılmış olsa da esirin olmadığı sonucuna varıl-
mıştır. Deney, sağladığı fiziksel verilerin dışında, bilimsel çalışmalarda sabırlı ve kararlı olmanın önemini de
ortaya koymuştur. Uzun yıllar sabırla tekrarlanan deneyler ve deneylerde gösterilen kararlılık ileride kabul
görecek başka sonuçların ortaya çıkmasını sağlar.