Page 84 - Fen Lisesi Kimya 11 | 6.Ünite

Ortak İyon Etkisi
Suda iyonlaşarak çözünen bir maddenin saf sudaki çözünürlüğü, ken-
disi ile ortak iyon içeren çözeltideki çözünürlüğünden büyüktür. Suda az
çözünen bir tuzun suda iyi çözünen bir tuzun çözeltisindeki aynı tür iyon-
ların çözünürlüğü azaltmasına ortak iyon etkisi denir. Suda az çözünen
tuzların çözünürlüğü ortak iyon etkisiyle azalır. Ortak iyon K değerini
çç
değiştirmez. Ortak iyon derişimi arttıkça çözünürlük azalır.
Bilgi Kutusu
Aynı durum iyi çözünen bir tuzun çözeltisine az çözünen bir tuz ilave
İyonik bir bileşiğin çözünür- edildiğinde de gözlenir ve az çözünen tuzun saf sudakinden daha az çö-
lüğü, ortak iyon içeren bir zünmesine neden olur. Ortak iyon, Le Châtelier İlkesi’ne göre çözünmeyi
çözelti içinde saf suya göre engelleyerek dengeyi çökelme yönüne kaydırır.
daha düşüktür. Örneğin PbI ’ün (kurşun(ll) iyodür) doygun çözeltisine bir miktar Kl
2
çözeltisi eklendiğinde (I¯ ortak iyon) Le Châtelier İlkesi’ne göre denge
karışımındaki reaktiflerden birinin derişimi arttırıldığında denge bu reaktifi
azaltacak yöne kayar. Ortak iyon olarak I¯ eklendiğinde kurşun(ll) iyodü-
rün çözünürlük dengesi bu iyonun miktarını azaltacak yöne kayar ve yeni
bir denge kurulur.
Eklenen ortak iyon I¯

2 +
PbI (k) ⇌ Pb (suda) + 2I¯(suda)
2
Denge daha fazla PbI (k)
2
vermek üzere sola kayar.
Ortak iyonun eklenmesi az çözünen iyonik bileşiğin dengesini çözün-
memiş bileşiğe doğru kaydırır ve daha fazla çökelek oluşmasına neden
olur. Böylece iyonik bileşiğin çözünürlüğü azalır.

Örnek

BaSO bileşiğinin aynı sıcaklıkta aşağıdaki çözeltilerdeki ve saf su-
4
daki çözünürlüklerini sıralayınız.
l. 0,2 M BaCO ll. 0,1 M Al (SO ) lll. 0,1 M K SO lV. Saf su
3 2 4 3 2 4

Çözüm
2 +
2
BaSO (k) ⇌ Ba (suda) + SO ¯(suda)
4 4
2 +
2
l. BaCO (k) → Ba (suda) + CO ¯(suda)
3 3
0,2 M 0,2 M
3 +
2
ll. Al (SO ) (k) → 2Al (suda) + 3SO ¯(suda)
2 4 3 4
0,1 M 0,3 M
+ 2
lll. K SO (k) → 2K (suda) + SO ¯(suda)
2 4 4
0,1 M 0,1 M
Ortak iyon derişimi büyük olan çözeltide çözünürlük en az olur.
BaSO katısının çözünürlüğü en fazla saf suda, ortak iyon molaritesi
4
en büyük olan Al (SO ) çözeltisinde ise en azdır.
2 4 3
Çözünürlükleri lV > lll > l > ll şeklinde sıralanır.

392 KİMYA 11. SINIF