Page 16 - Fen Lisesi Kimya 12 | 1.Ünite

1.1.7. İstemli ve İstemsiz Redoks Tepkimeleri
Doğadaki olayları istemli ve istemsiz şeklinde sınıflandırmak
mümkündür. Doğadaki istemli ya da istemsiz tüm olaylar, baş-
lamak için dışarıdan bir etkiye ihtiyaç duyar. İstemli olayların
başladıktan sonra devam edebilmesi için etkiye ihtiyacı yoktur.
Ancak istemsiz olayların hem başlaması hem de devam edebil-
mesi için etkinin sürekliliği gerekir. Bu durum şöyle bir örnekle
açıklanabilir:
Bir cismin eğik düzlemden yukarıya çıkarılması gerektiğinde
eğik düzlemin tepe noktasına ulaşıncaya kadar cisme dışarı-
dan kuvvet uygulanması gerekir. Ancak cisim eğik düzlemden
aşağı indirilmek istendiğinde cismi biraz yuvarlamak yeterlidir.
Cismin eğik düzlemin tepe noktasına çıkarılması istemsiz bir
olayken eğik düzlemden aşağıya yuvarlanması istemli bir olaydır
(Görsel 1.7).

26

Görsel 1.7: İstemsiz ve istemli olaylar

Kimyasal olayları, dolayısıyla redoks tepkimelerini de istemli
ve istemsiz şeklinde sınıflandırmak mümkündür. İstemli redoks
tepkimelerinde ısı veya elektrik enerjisi açığa çıkar. Örneğin
hidrojenin oksijenle tepkimeye girip suyu oluşturması istemli
bir redoks tepkimesidir.
H 2 (g) + 1/2O 2 (g) H 2 O(s)
Bu tepkime bir kere başladıktan sonra dışarıdan enerjiye
ihtiyaç duymaz. İstemli bir tepkimenin tersi istemsiz tepkimedir.
İstemsiz redoks tepkimelerinin gerçekleşmesi için tepkime süre-
since dışarıdan enerji vermek gerekir. Örneğin suyun hidrojene
ve oksijene ayrışması istemsiz bir tepkimedir.
H 2 O(s) H 2 (g) + 1/2O 2 (g)
Bu tepkimede su (H 2 O) kendiliğinden hidrojen ve oksijene
dönüşmez. Hem başlamak hem de devam edebilmek için dışa-
rıdan enerjiye gereksinim vardır. Bu enerji de genellikle elektrik
enerjisi şeklinde olur.
İstemsiz redoks tepkimelerini elektrik enerjisi yardımıyla ger-
çekleştirmek mümkündür. Ancak bu durum her istemsiz redoks
tepkimesi için geçerli değildir.