Page 6 - Fizik 10 | 3. Ünite

3. ÜNİTE: DALGALAR

Dalgaların b�r noktadan başka b�r noktaya �let�lmes�, b�r �lerleme hızına
sah�p olduğunu göster�r. Esnek b�r ortamda oluşturulan dalgaların b�r�m
zamanda aldığı yola dalganın �lerleme hızı den�r. Dalganın �lerleme
hızının büyüklüğü j sembolüyle göster�l�r. SI’da b�r�m� m d�r.
s
Dalgaların �lerleme hızı, yayıldığı ortamın f�z�ksel özell�kler�ne bağlıdır.
Ortam özell�kler� değ�şmed�ğ� sürece dalganın �lerleme hızı değ�şmez.

Per�yot, frekans ve dalganın �lerleme hızı kavramlarından yola çıkılarak
dalga boyu, “Dalganın b�r per�yotluk sürede aldığı yoldur.” şekl�nde de
tanımlanab�l�r. Düzgün doğrusal hareket yapan c�s�mler�n konum denk-
lem�nde (x = j $ t) zamanın yer�ne dalganın per�yodu yazılırsa dalganın
b�r per�yotluk sürede aldığı yolu veren �fade bulunur. Böylece

λ = j $ T �fades� elde ed�l�r.

Per�yot �le frekans arasındak� �l�şk� T $ f = 1 olduğuna göre

λ = j bağıntısına ulaşılır.
f
Dalga boyunun dalganın �lerleme hızına ve frekansına bağlı olduğu
görülür. F�z�ksel özell�kler� her yer�nde aynı olan esnek b�r ortamda
oluşturulan dalgaların frekansı artırıldıkça dalga boyu azalır.

Okyanus, den�z ve göllerde meydana gelen su dalgalarının kıyılara
çarpması sonucunda kıyılarda aşınmaya sebep olması (Görsel 3.5),
ve böbrekte oluşan taşın yüksek frekanslı ses dalgalarıyla kırılması
(Görsel 3.6) g�b� olaylar dalgaların b�r enerj�ye sah�p olduğunun gös-
terges� m�d�r?

Görsel 3.5: Su dalgalarının kıyıları aşındırmasıyla Görsel 3.6: Böbrek taşı kırma c�hazı
oluşan falezler

Türü ne olursa olsun her dalganın enerj� taşıdığı, dalga hareket�n�n
de b�r enerj� aktarımı olduğu anlaşılmaktadır. Dalgaların sah�p olduğu
enerj�n�n b�r ölçüsü de dalganın genl�ğ�d�r. B�r dalganın düşey eksen
üzer�nde denge konumuna olan maks�mum uzaklığına genl�k den�r.

118 10. SINIF FİZİK