Page 24 - Fizik 11 | 2.Ünite

ELEKTRİK VE MANYETİZMA

Pillerde (+) ve (-) olmak üzere yükleri ayrılmış iki uç vardır. Yüklerin ayrılması uçlar arasında potansiyel farkın
oluşmasına neden olur ve pil her 1 C’luk yük için bu fark kadar iş yaparak iki uç arasında hareket eden yüklere
enerji sağlar. İki kutup arasına bir bağlantı teli konulduğunda bu potansiyel farkı yok olana kadar akım gerçek-
leşir. Uçlarının potansiyel farkları eşitlendiğinde de pil bitmiş olur.

Halı üzerine ayaklar sürtüldükten sonra kapı koluna dokunulduğunda elektrik çarpması da pile benzer. Ayaklar
halıya sürtülüp kapı koluna dokunulduğunda, kapı kolu ile dokunan kişi arasında potansiyel farkı oluşur. Bu
potansiyel farkından dolayı anlık elektrik akımı oluşur ve elektrik çarpması gerçekleşir.

Şekil 2.17’de verilen belli bir yükseklikten sonrası koni
şeklinde olan binanın katlarına ait K, L ve M yüzeyle-
ri yatay düzleme paraleldir. K, L ve M yüzeylerindeki
kişilerin yere göre potansiyel enerjileri bulundukları
yüzeyin her noktasında aynı büyüklükte olur. Benzer
şekilde bir elektrik alanda da elektriksel potansiyelleri
K
eşit noktaların oluşturduğu yüzeyler bulunur. Bu yü-
zeylere eş potansiyel yüzeyler denir. K, L ve M yüzey-
L
lerinin yatay düzlemdeki iz düşümü noktasal bir yük
etrafındaki eş potansiyel yüzeylere benzer.
M
Yatay düzlem
K, L ve M yatay düzlemlerinin herhangi birindeki cisim
bulunduğu yüzeyin hangi noktasına götürülürse gö-
türülsün cismin potansiyel enerjisi değişmez. Bu du-
rumda cisim üzerine iş yapılmaz. Benzer şekilde yüklü
K, L ve M yüzeylerinin
yatay düzlemdeki bir tanecik aynı eş potansiyel yüzeydeki bir noktadan
iz düşümü diğerine götürüldüğünde enerjisi değişmez. Bu du-
rumda yük üzerinde iş yapılmaz.

Şekil 2.17: K, L ve M eş potansiyel yüzeylerinin yatay düzlemdeki
iz düşümü

E
E

a) Noktasal yükün etrafındaki eş potansiyel yüzeyler b) Farklı cins yüklerin etrafındaki eş potansiyel yüzeyler

Şekil 2.18: Noktasal yüklerin eş potansiyel yüzeyleri
Şekil 2.18.a’da noktasal yük etrafındaki eş potansiyel yüzeyler ile Şekil 2.18.b’de farklı cins ve aynı miktarda yüke
sahip noktasal yükler etrafındaki eş potansiyel yüzeyler kesikli çizgilerle gösterilmiştir. Kesikli çizgiler yükü sa-
ran yüzeyi temsil eder. Eş potansiyel yüzeyler ile elektrik alan çizgileri her zaman birbirine dik olur.

280