Page 22 - Fizik 12 | 2.Ünite

2. ÜNİTE: BASİT HARMONİK HAREKET

“Yay sarkacının per�yodu” deney�nde yay sarkacının per�yodunun yay
sab�t�ne ve c�sm�n kütles�ne bağlı olduğu, genl�ğ�ne bağlı olmadığı
görülür. Yayın ucuna bağlı c�sm�n kütles� m, yay sab�t� k �se sarkacın
per�yodu

T = 2π m bağıntısı �le bulunur.
k

Per�yodun b�r�m� SI’da san�yed�r. Yay sarkacının per�yodu, bulunduğu
yer�n yer çek�m� �vmes�ne bağlı değ�ld�r.
m : Kütlen�n SI’da b�r�m� k�logramdır.
Görsel 2.5: Motos�klet amort�sörü
N
k : Yay sab�t�n�n SI’da b�r�m� m d�r.
Yaylar; araba akslarında, koltuk ve yatak döşemeler�nde, parklarda ve
daha b�rçok alanda kullanılmaktadır. Arabalarda ve motos�kletlerde kul-
lanılan yaylar oluşab�lecek t�treş�mler� en aza �nd�rgemek �ç�n kullanılır
(Görsel 2.5).

Yaylı yatak s�stemler�nde teller�n yapıldığı madden�n c�ns�, bağlanma
şekl� ve sertl�ğ� yatakların konforu �le kal�tes�n� bel�rleyen öneml� özel-
l�klerd�r (Görsel 2.6).
Görsel 2.6: Yaylı yatak Yay sab�t�, yayın yapıldığı madden�n c�ns�ne, kalınlığına ve boyuna bağ-
lıdır. Aynı yaydan kes�len farklı uzunluktak� yaylardan uzun olan yayın
yay sab�t�, kısa olan yayın yay sab�t�nden küçüktür.
Yaylar, ser� ve paralel bağlanab�l�r. Ser� ve paralel yaylara bağlı c�s�m-
ler�n t�treş�m per�yotlarını bulmak �ç�n yayların eşdeğer yay sab�t�
k
1 kullanılır.
B�rb�r�ne ser� bağlanmış �k� yayın eşdeğer yay sab�t�

k 1 1 1
2 = + d�r (Şek�l 2.17).
k e þ k 1 k 2
n tane yay, ser� bağlanırsa eşdeğer yay sab�t�

m
1 1 1 1
Şek�l 2.17: Ser� bağlı yaylar k eþ = k 1 + k 2 + $$$ + k n bağıntısıyla bulunur.
B�rb�r�ne paralel bağlı �k� yayın eşdeğer yay sab�t� �se

k = k + k d�r (Şekil 2.18).
1
eş
2
n tane yay, paralel bağlanırsa eşdeğer yay sab�t�
k = k + k + $$$ + k bağıntısıyla bulunur.
1
n
2
eş
k 1 k 2 k 1 m k 2

Şek�l 2.19: İk� yay arasına
bağlanmış c�s�m
m
Şek�l 2.18: Paralel bağlı yaylar B�r c�s�m �k� yay arasına Şek�l 2.19’dak� g�b� bağlandığında oluşan s�s-
tem�n eşdeğer yay sab�t� k = k + k olur.
1
2
eş
94 12. SINIF FİZİK