Page 103 - Biyoloji 10 - Kavram Öğretimi

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
49 BİYOLOJİ 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi

b. Bu canlıların cinsiyetlerini hangi kromozomlara göre belirlediniz? Belirlediğiniz kromozomların di-
ğer kromozomlardan farkı nedir?

3.
Bal Arılarında Cinsiyet Deniz Kaplumbağalarında Cinsiyet

Bal arıları, sosyal yaşam sürer ve koloniler Artan sıcaklıklar, sıcaklığa dayalı cinsiyet
hâlinde yaşar. Kolonide genellikle yumurta belirleyen hayvanlar için felaket anlamına
yapabilen bir kraliçe arı, birkaç yüz erkek arı gelebiliyor. Dişi deniz kaplumbağaları, üreme
ve sayıları değişebilen çok sayıda dişi işçi mevsimi sırasında yumurtalarını kuma göm-
arı bulunur. Erkek bireylerde gamet oluşumu mek için kıyıya gelir. Kumun sıcaklığı, kuluç-
mitoz bölünme ile gerçekleşirken dişi birey- kadaki yumurtaların erkek mi yoksa dişi mi
lerde mayoz bölünme ile gerçekleşir. Erkek olacaklarını belirler. Kaplumbağalarda 33 °C
arılar döllenmemiş yumurtalardan gelişir ve – 34°C sıcaklık, doğacak olan yavrunun dişi
haploittir (n: Tek bir kromozom setine sahip- olmasına sebep olurken erkek yavrular için
tir.), dişilerse (kraliçe ve işçi arılar) döllenmiş bu sıcaklık 28 °C – 31°C’dir. Deniz kaplum-
yumurtalardan gelişir ve diploittir (2n: İki kro- bağaları için yüksek sıcaklıklar tüm yumurta-
mozom setine sahiptir). Yani yumurta döllen- ların dişi olmasıyla düşük sıcaklıklar ise tü-
meden gelişirse erkek birey, döllenirse dişi münün erkek olmasıyla sonuçlanabilir.
birey oluşur.

Çekirgelerde Cinsiyet
Çekirgelerin ve yarım kanatlıların erkek bireylerde Y gonozomu
bulunmaz. Bu gruplarda iki tane X kromozomu taşıyan birey
dişi, tek X kromozomu taşıyan birey ise erkek olur. Dişiler sa-
dece X taşıyan gametler, erkekler ise X taşıyan ve taşımayan
olmak üzere iki çeşit gamet verir. Döllenme sonucunda XX
olanlar dişi, X0 olanlar da erkek birey meydana getirir.

a. Yukarıda verilen metinlerdeki canlılarda eşeyin belirlenmesini sağlayan faktörler nelerdir?

b. Metinlerde anlatılan bal arısı, deniz kaplumbağası ve çekirgede X ve Y kromozomlarının etkisini
verilen boşluklara yazınız.
Bal Arısı:
Deniz Kaplumbağası:
Çekirge:

100
Hazırlayan: Ramazan SUBAŞI