Page 98 - Biyoloji 10 - Kavram Öğretimi

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Kavram Öğretimi 47
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı BİYOLOJİ 10
2. ÜNİTE : KALITIMIN GENEL İLKELERİ > 10.2.1. Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik
Kavram : Rh Faktörü
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Sınıflandırma Becerisi

Çalışmanın Adı RH NEREDEN GELİYOR? 20 dk.
Çalışmanın Amacı Rh faktörünü kavrayabilme.

Yönerge: Aşağıda verilen metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Rh kan grubunun adı neden Rhesus maymunundan geliyor?
Kan grubumuzu söylerken sonuna Rh ifadesini ekliyoruz. Peki bu Rh ifadesi nereden geliyor, Rhe-
sus maymunuyla ilgisi nedir?
Kan gruplarının keşfedilmesi ve kan nakillerinin başla-
masıyla tıp dünyasında büyük bir gelişme yaşanacağı
düşüncesi, bazı aksilikler sebebiyle tam olarak gerçek-
leşmemişti. Kan nakli olan bazı insanlar, belirleneme-
yen sebeplerle hayatını kaybediyordu. Kan nakillerinde
ölüme sebep olan şeyin ne olduğunu bulabilmek için
birçok araştırma yapıldı.

Karl Landsteiner ve Alexander S. Wiener, başlangıçta önemi anlaşılmayacak bir araştırma yaptılar.
Rhesus maymununun kanı üzerinde yaptıkları araştırma, daha sonra tıp dünyasına Rh faktörü ifade-
sini kazandırdı. Bu araştırmada kanda belirlenmemiş bir proteinin daha olduğu ortaya çıktı. Bu pro-
teinin AB0 grubunun yanında nakil için önemli bir faktör olduğu anlaşıldı. Rh ifadesi negatif (−) ya
da pozitif (+) olarak belirtilmektedir. Bu ifade “’D antijeni’ veya ‘Rh antijeni’ içerir ya da içermez.”
anlamına gelmektedir. Rh faktörü kan nakillerindeki olmazsa olmaz etkenlerdendir. Bunun Rhesus
maymunları üzerinde yapılan bir araştırma sonrası keşfedilmesi sebebiyle bu maymunları anmak
için Rh olarak adlandırılmıştır.

Rh kan grubunun adı neden Rhesus maymunundan geliyor? (2017, 19 Mart). Sozcu.com.tr. https://www.sozcu.com.tr/2017/teknoloji/
rh-kan-grubunun-adi-neden-rhesus-maymunundan-geliyor-1762509/

İnsan alyuvarında da bulunan bu proteinin baskın bir genin etkisiyle oluştuğu anlaşılmıştır. Bu proteini
bulunduranların Rh (Rh pozitif) fenotipte olup homozigot “RR” veya heterozigot “Rr” genotipe sahip ola-
+
−
bileceği anlaşılmıştır. Bu proteini bulundurmayanlar ise Rh (Rh negatif) fenotipte olup “rr” genotipindedir.
Rh kan gruplu bir anne, Rh kan gruplu bir bebeğe hamile kalırsa anne ve bebek arasında kan uyuş-
+
−
+
mazlığı gelişebilir. Doğuma yakın zamanda bebeğin kanından anne kanına geçen Rh kan hücreleri an-
nenin bağışıklık sistemini uyarır ve antikor üretimini başlatır. Bu antikorlar bebeğe bazen anne karnında
geçer, belli hasarlara bağlı düşük olur. Bazen de doğumla bebeğe geçer ve kan hücrelerini parçalar.
Alyuvar parçalanma oranına göre bebek ölü doğar. Bebek sağ doğarsa sarılık, anemi, beyin hasarı ve
kalp yetmezliğine yol açabilir. Günümüzde böyle olumsuz durumlarla karşılaşmamak için anne ve ba-
banın kan gruplarına bakılır. Annenin kan grubu Rh ve babanın kan grubu Rh olduğunda doğmamış
+
−
bebeğin kan grubuna bakılarak gerekirse uyuşmazlığı engelleyici önlemler ile bu problem engellenebilir.

95