Page 64 - Biyoloji 10 - Kavram Öğretimi

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Kavram Öğretimi 30
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı BİYOLOJİ 10
2. ÜNİTE : KALITIMIN GENEL İLKELERİ > 10.2.1. Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik
Kavram : Gen, Alel
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı GEN VE ALEL İLİŞKİSİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Gen, Alel, Homolog kromozom kavramlarının birbiri ile ilişkisini açıklayabilme.

Yönerge: Gen, alel, homolog kromozom kavramları ile ilgili aşağıda verilen metin ve görselden yararla-
narak soruları cevaplayınız.

Okula bir süredir gelmeyen arkadaşını merak eden bir öğrenci arkadaşını aradığında arkadaşı, hasta
olduğu için hastaneye gittiğini ve bir dizi test yapıldıktan sonra kendisine FMF (Ailesel Akdeniz Ateşi)
teşhisi konduğunu söyledi. Konunun gerisine aşağıdaki diyalogdan devam edelim:
Selim: “Senin genetik bir rahatsızlığın olduğunu bilmiyordum. Daha önce belirtilerin var mıydı?”
Yavuz: “Birkaç aydır karın ağrım ve yüksek ateşim vardı.”
Selim: “İyi de annen ve baban da hasta mı?”
Yavuz: “Hayır, onlarda bir belirti yok.”
Selim: “İkisi de hasta değilse sende nasıl genetik bir hastalık olabiliyor?”
Yavuz: “Doktorun dediğine göre annem ve babam bu hastalığın genlerini bulunduruyormuş fakat
hastalığa sebep olan gen sağlıklı gene göre gizli kalıyormuş. İkisinde olan çekinik gen bende etkileşi-
me girerek hastalığa sebep olmuş. Bu genler annem ve babamın kromozomlarında bulunuyormuş.”
Aldığı cevaplardan sonra Selim; gen, gen etkileşimi ve kromozom kavramlarını araştırmış ve homolog
kromozom, alel kavramları ile karşılaşmıştır. Yaptığı araştırma sonucunda bir çalışma kağıdı hazırla-
mıştır:

Babadan gelen kromozom
Anneden gelen kromozom

Herhangi bir özelliğin bir DNA parçası olan genlerin
bireyde ortaya çıkabilmesi Boy uzunluğunu yeri, kromozomlar üzerinde
için homoloğundaki(eşi) belirleyen alel çifti net olarak belirlenebilir.
gen ile etkileşime Alel genin bir varyantıdır.
girmesi gerekir. Bu Gen, bir özelliğin genotipini
yüzden “bir annemizden (genlerin tamamı) belirler
bir babamızdan gelen iken alel bir özelliğin
kromozomlar vardır” denir. fenotipini (genlerin
görünüşe yansıması)
belirler. Örneğin, saç
Deri rengini belirleyen
rengini belirleyen gendir.
alel çifti Sarı saçlı olma alellerin
etkileşimi ile sağlanır.
Görsel 1: Homolog kromozomlar

Sorular:

1. Selim’in hazırladığı çalışma kağıdından da yararlanarak gen, alel ve homolog kromozom kavram-
larını nasıl açıklarsınız?

61