Page 130 - Coğfraya 10 Kavram Öğretimi Kitabı

CEVAP ANAHTARLARI COĞRAFYA 10
Kavram Öğretimi

2. Kavram Farklılıklar Benzerlikler
Depremler, Türkiye’de ve dünyada en fazla can ve mal
kaybına neden olan doğal afetlerdir. Bu nedenle önceden • Su akış hızı fazladır. • Maddi kayıplara
tespit edilmesi önemlidir. Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan • İri materyaller taşır. yol açar.
Algılama yöntemleri erken uyarı sistemlerinin en önemli Sel • Daha fazla zarar • Can kayıplarına
unsurlarıdır. Kurulacak deprem erken uyarı sistemi, birbiriyle verirler. neden olurlar.
bağlantılı farklı teknolojik altyapıya sahip, karmaşık bir • Havzaların yukarı • Sosyal yaşamı
bölümlerinde daha fazla
teknolojiler bütünü olmalıdır. Bu sistem içerisinde afet gerçekleşirler. etkiler.
öncesindeki yersel hareketleri gözlemlemek için GPS ve uydu • Yüzeysel
akışının çok
görüntüleri mutlaka kullanılmalıdır. • Su akış hızı yavaştır. fazla olmasından
• İnce materyaller taşır. kaynaklanır.
Deprem erken uyarı sistemi için belirli gereksinimler vardır. Taşkın • Daha az zarar verirler. • Oluşumlarına,
• Daha çok havzaların beşerî faaliyetler
aşağı bölümlerinde neden olabilir.
Bunları şöyle sıralamak mümkündür: gerçekleşir.
Sismometre ağı
GPS ağı 3. Havza Taşkın Sel
İletişim uydusu • Eğim fazladır.
GPS uydusu • Su akış hızı fazladır.
Uydu görüntüleri
Deprem uyarı merkezi A Havzası • Su hareketi dikey
yöndedir.
Mekânsal veriler • Suyun şiddeti daha
Donanım fazladır.
Yazılım • Eğim azdır.
Kullanıcı • Su akış hızı yavaştır.
B Havzası • Su hareketi dikey
yöndedir.
• Akarsu vadisinde
yerleşme vardır.
Çalışma No.: 67
1. 1 numaralı üçgen
Çalışma No.: 69
Üçgen Parçaları Benzerlik Farklılık
1. Çığ; genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğim-
Deprem parçası li arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar hâlinde birikmiş olan
Volkanik Tüm örneklerde kar kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerin etkisi ile başlayan bir
patlama parçası taban çökmesine Örnekler oluşum ilk hareket sonucu yamaçtan aşağıya doğru hızla kayması olarak
tanımlanır.
bağlı olarak denizde kökeni itibarıyla
oluşan enerji sonucu farklılık göster- 2. Tarımda, sulamada veya içme suyu olarak kullanılabilir.
Heyelan ve kaya tsunami dalgaları mektedir. (Örnek cevaptır. Cevap, öğrenciye göre farklılık gösterebilir.)
düşmesi parçası oluşmuştur.
3. İller İl : Hakkâri
Edirne
2. Tsunami: Okyanus ya da deniz tabanında oluşan deprem, vol- Nedeni : İldeki eğim ve engebenin
kan patlaması ve bunlara bağlı olarak oluşan taban çökmesi ve Şanlıurfa kısa mesafelerde değişmesi ve or-
zemin kaymaları gibi tektonik olaylar ve meteor düşmeleri so- Hakkâri talama yükseltisinin fazla olması
nucu denize geçen enerji nedeni ile oluşan uzun periyotlu deniz bu duruma neden olmuştur.
dalgalarıdır. Samsun
3. Türkiye’de özellikle 1.derece deprem alanı olan Marmara ve
Ege kıyılarında tsunami riski bulunmaktadır. Tsunami riskine
karşı alınması gereken önlemler şunlardır: Çalışma No.: 70
• Risk taşıyan kıyılarda uyarı levhaları konulmalıdır. 1. Tropikal fırtınalar kasırgaların başlangıcını oluşturur ancak her
• Deniz kenarındaysanız bir deprem hissettiğinizde ya da bir zaman kasırgaya dönüşmeyebilir. Hızları düşük olduğu için can
tsunami uyarısı aldığınızda en kısa zamanda çevrenizde ve mal kayıpları da oldukça azdır. Metinde de bahsedildiği gibi
bulunan en yüksek yere (tepe, çok katlı betonarme bir bina kasırgalar birçok can ve mal kaybına sebep olabilmektedir. Bu-
gibi) gidilmelidir. nun sebebi rüzgâr hızının çok fazla olmasıdır. Örneğin Dorian
kasırgasında çok sayıda can ve mal kaybı yaşanmış, maddi hasar
• Denizde veya teknedeyseniz, açık denize doğru gidilmelidir. milyarlarca doları bulmuştur.
• Tsunami dalgasına yakalandıysanız, su üstünde kalabilmenizi 2. Günlük hayatta karşılaştığımız rüzgârlar can ve mal kaybına se-
sağlayacak bir objeye tutunmaya çalışın. Bu şekilde akıntıyla bep olmayan şiddeti oldukça düşük hava akımlarıdır. Bir rüzgar
sürüklenen enkazdan korunabilirsiniz. kümesi olarak başlayan kasırga okyanus üzerinde gök gürültülü
fırtına kümesine dönüşür. Güçlendikçe, ılık okyanus suyundan
ve ılık, nemli havadan enerji çekerek organize olmaya ve dön-
Çalışma No.: 68 meye başlar. Sıcak hava atmosfere yükselir, burada yoğunlaşarak
sıvıya dönüşür ve donarak dev yağmur üreten bulutlar oluştu-
1. Sel, çoğunlukla şiddetli yağışların ardından yan derelerden ani rur. Rüzgârlar saatte 39 mili (62,76 km/s) aşan hızlarda kapalı
olarak gelen ve fazla miktarda katı materyal (asılı yük ve yatak bir daire oluşturduğunda, fırtına kümesi tropik bir fırtınaya dö-
yükü hâlinde taşıntı) içeren büyük su kitlesini ifade eder. nüşür. 74 mil (119,09 km/s) hıza ulaştığında ise kasırgaya dönü-
şür. Bir kasırganın gözü, onun net merkezi ve fırtınanın en sakin
kısmıdır. Göz, derin bulutlardan ve ölümcül rüzgârlardan oluşan
bir duvarla çevrilidir.

127