Page 87 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı
P. 87
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
42 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
3. ÜNİTE : ŞİİR > Divan Edebiyatı > Mazmun ve Edebî Sanatlar
Kavram : Mazmun ve Edebî Sanatlar
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Yazma Becerisi
Çalışmanın Adı ŞİİRDE ESTETİK SÖYLEYİŞLER 20 dk.
Çalışmanın Amacı Mazmun ve edebî sanatların tanımını yapıp okuduğu metinde yer alan mazmun ve edebî sanatları tespit edebilme.
Yönerge: Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinden hareketle soruları cevaplayınız.
Divan edebiyatında bazı kavramları dolaylı anlatmak için kullanılan nükteli ve sanatlı sözlere mazmun
denir. Mazmunlar her şair tarafından aynı anlamda kullanılan kalıplaşmış ifadelerdir. Merkezinde sev-
gilinin bulunduğu divan edebiyatında sevgilinin bazı uzuvları sıklıkla mazmun olarak kullanılmıştır. Şa-
irler, sevgilinin özelliklerini doğrudan söylemek yerine onları başka unsurlara benzeterek ifade etmiştir.
Aşağıdaki tabloda sevgiliye ait unsurlar ile bunların benzetildiği unsurlar verilmiştir.
Sevgiliye Ait Unsurlar Benzetilen Unsurlar
boy servi, elif harfi
saç sümbül, yılan, gece, dar ağacı
kaş hilal, keman, kıble, yay
ağız/dudak gonca, gül, ateş, şeker, bal, âb-ı hayat
yüz/yanak güneş, ay, gül, lale
kirpik ok, hançer, kılıç
göz nergis, büyücü, cadı
diş inci, yıldız
1. Aşağıda verilen Necati’ye ait beyitlerdeki mazmunları bulup benzeyen ve benzetilen unsurları da
belirterek tablodaki boşluklara yazınız.
Beyitler Mazmunlar Benzetilen Unsurlar
Lâle-hadler yine gülşende neler etmediler
Servi yürütmediler goncayı söyletmediler
Hele ol kaşları yay okları peykânlarını
Sîneden çekmediler yüreği oynatmadılar
Ayağı yer mi basar zülfüne ber-dâr olanın
Şevk u zevk ile verir cân ü seri döne döne
Kelime Dağarcığı:
ber-dâr: Darağacında, asılmış, asılı. cân u ser: Can ve baş. gülşen: Gül bahçesi. lâle-had: Lale gibi pembe yanak.
peykân: Okun ucundaki sivri demir. serv: Servi. sîne: Göğüs. şevk u zevk: İstek ve zevk.
84
