Page 114 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
66 FİZİK 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
3. ÜNİTE : DALGALAR > 3.3. Su Dalgası
Kavram : Odak Noktası ve Merkez Noktası
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı ODAK VE MERKEZ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Odak noktası ve merkez noktası kavramlarını açıklayabilme.
• Doğrusal su dalgası sizce nasıl eğrilir?

Yönerge: Metinden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Murat öğretmen, fizik dersinde öğrencilerine sunmak üzere, doğrusal su dalgalarında odak ve merkez
noktalarının oluşumuna ilişkin bir görsel kanıt arayışı içinde bulunuyor. Evinin yakınlarında bulunan
dairesel bir yüzme havuzundaki dalga yansımalarını İHA (İnsansız hava aracı) yardımıyla kayda alıyor.
Aşağıdaki görsel, bir su havuzunda denemeler yapan Murat öğretmenin, havuz merdivenleri ile ürettiği
doğrusal dalgaların parabolik olan havuz kenarlarına çarparak yansımasına dair sembolik çizimdir.

Önce havuz merdivenlerinden suya temas eden basamağa ayağıyla vuruş yaparak doğrusal dalgalar
üretiyor. İlerleyen doğrusal dalgalar havuz kenarına ulaştıklarında yansımaya başlıyor. Dairesel olarak
yansıyan dalgalar bir süre sonra tek bir noktada toplanıp aynı noktadan tekrar dairesel biçimde dağılı-
yor. Murat öğretmen bu yansıma biçimini şöyle açıklıyor. Aslında her çember çok küçük düz kirişlerden
oluşuyor. Sonsuz sayıdaki kirişler toplamı, çemberin veya dairenin kenarını oluşturuyor. Tek bir hat
üzerinde aynı hızla ilerleyen doğrusal dalgalardan engele en yakın olanı engele çarpıyor. Gelme açı-
sı yansıma açısına eşit olacak şekilde doğrultu değiştiriyor. Bunu diğer dalgaların yansımaları izliyor.
Tüm dalgalar yansıdığında engele olan mesafelerinin farklı oluşunun bir sonucu olarak dairesel bir hat
üzerinde birleşmiş oluyor. Yansıma sonrasında her bir dalganın ilerleme yönü tek bir noktaya doğru ger-
çekleşiyor. O noktaya odak noktası deniyor. Odak noktasında birleşen dalgalar çarpışarak o noktadan
tekrar dağılıyor. Böylece doğrusal su dalgaları parabolik engelden odak noktası oluşturacak biçimde
yansımış oluyor. Aynı durum merkez noktası için de geçerli diye düşünüyor. Eğer dalgalar parabolik
engelin merkezinde üretilirse aynı yansıma prensipleri gereği tekrar merkezde birleşip merkez nokta-
sından dağılıyor.

112
Hazırlayan: Murat İZKAVAS