Page 112 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
65 FİZİK 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
3. ÜNİTE : DALGALAR > 3.3. Su Dalgası
Kavram : Odak Noktası ve Merkez Noktası
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı KASIMİYE MEDRESESİ 25 dk.
Çalışmanın Amacı Su dalgalarının, parabolik engeldeki odak ve merkez noktalarını özellikleriyle açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metin ve görsellerde iki kardeşin Kasımiye Medresesi ve Mardin gezileriyle ilgili göz-
lem ve deneyimleri verilmiştir. Metni ve görselleri inceleyerek soruları cevaplayınız.

KASIMİYE MEDRESESİ

20. yüzyılın başlarına kadar 400 yıl eğitim öğretim faaliyetlerinin sürdürüldüğü Kasımiye Medresesi’ni
(Görsel 1) görmek için Mardin’e gelen iki kardeşten büyüğü, Mardin Revaklı Çarşı’daki hediye dükkânın-
dan aldığı parabol şeklindeki geleneksel yayı (Görsel 2) mahşer havuzuna düşürür.

Görsel 1: Kasımiye Medresesi, Mardin. Görsel 2: Geleneksel yay

Küçük kardeş ağabeyinin yayını sudan çıkarabilmek için elindeki selfie (özçekim) çubuğunu suya daldırır.
Çubuğu tamamen suya daldırarak yaya ulaşmak için yaptığı her hamlede yayın asal eksenine dik, çubuk
şeklinde doğrusal dalgalar oluşturur. Bu dalgaların yaya çarpıp yansıdığını görür.Yayın tümsek kısmına
çarpan su dalgalarının ise yine yayın şeklini alarak yansıdığını ancak bu yansımanın yayın arkasından,
tek bir noktadan gelen dairesel dalgalar şeklinde olduğunu fark eder. Yansıyan dalgaların odaklanarak
toplandığı ya da çıktığı bu noktanın yaya olan uzaklığını ölçer.
Kardeşinin, yayı bu şekilde sudan çıkaramayacağını anlayan ağabey, selfie çubuğunun ucunu farklı
bir noktadan suya batırarak ona ulaşmaya çalışır. Bu noktada oluşturduğu dairesel dalgalar yayın iç
kısmından yine engelin şeklini alarak yansımaktadır. Yansıyan dalgalar ağabeyin çubukla dokunduğu
noktada yeniden toplanmakta daha sonra bu noktadan dairesel dalga olarak dağılmaktadır.
Bu nokta sanki dalgaların hem oluştuğu hem yansırken toplandığı hem de tekrar dağıldığı her şeyin
merkezi olan bir noktadır. Kardeşler yaptıkları ölçümlerde, bu noktanın yaya olan uzaklığının, dalgaların
odaklandığı noktanın yaya olan uzaklığının iki katı olduğunu bulmuşlardır.
Su dalgalarının hareketini merak eden kardeşler, yayı mahşer havuzundan çıkardıktan sonra, derinliği
daha az olan gençlik bölümüne yerleştirmişlerdir. Bu havuzda selfie çubuğu ile aynı biçimde oluşturduk-
ları dalgaların yansırken izlediği yol, yine aynı biçimde gerçekleşmiş ancak dalgaların ilerleme hızı ve
dalga boyu azalmıştır.

110
Hazırlayan: Dilek DEMİR