Page 184 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
108 FİZİK 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
4. ÜNİTE : OPTİK > 4.7. Mercekler
Kavram : İnce Kenarlı Mercek
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı BÜYÜTEÇ 10 dk.
Çalışmanın Amacı Büyüteçlerden yola çıkarak ince kenarlı mercek kavramını açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıda verilen metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Öğretmeni, Mete’den büyüteçleri araştırarak bir ödev hazırlamasını istemiştir. Mete büyüteçlerle ilgili bir
araştırma yapmış ve aşağıdaki ödevi hazırlamıştır.

Büyüteçler, ince kenarlı (yakınsak) mercek kullanarak
cisimleri büyütmeye yarayan araçlardır. İnce kenarlı
mercekler aynı saydam maddeden yapılmış iki küresel
yüzeyin ya da bir düzlem ile küresel bir yüzeyin ke-
sişmesi sonucunda oluşur. Kenarları ince, ortası şişkin 0
olan merceklerdir. Mercekler, küresel yüzeylerin mer- F F
kezlerini birleştiren doğruya paralel olarak gelen ışın Odak noktası
demetini kırarak ışığı bu doğru üzerindeki bir noktada
toplar. Bu noktaya ince kenarlı merceğin odak noktası
(F) denir (Görsel 1). Bir merceğin her iki tarafında birer
tane olmak üzere iki tane odağı bulunur.
Görsel 1: İnce kenarlı mercek
İnce kenarlı merceklerde cisimlerin görüntüsü her za-
man düz ve büyük olmayabilir. Görüntü, cismin mercek
önündeki konumuna bağlı olarak büyük, küçük, ters,
düz, sanal veya gerçek olabilmektedir. Görüntünün
oluştuğu yer cismin merceğe olan uzaklığı ile değişir.
Düz ve büyük bir görüntü elde edilmek istenen büyüteç
gibi araçlarda da odak noktası büyük mercekler kulla-
nılır.
Büyüteç veya ince kenarlı mercek özelliğine sahip di-
ğer cisimler ışığı toplama özelliğinden dolayı güneşten
gelen ışınları toplayıp kâğıt veya kuru otların alev al-
masına ve yangınlara sebep olabilir (Görsel 2). Bu ne-
denle ince kenarlı mercek yapısındaki cisimler doğaya Görsel 2: Büyüteçle ışığın toplanması
rastgele atılmamalıdır.

Sorular

1. İnce kenarlı mercek kavramını kendi cümlelerinizle tanımlayınız.

182