Page 69 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
FİZİK 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 38
2. ÜNİTE : BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ > 2.2. Kaldırma Kuvveti
Kavram : Archimedes İlkesi
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı GEMİLER NASIL YÜZER? 20 dk.
Çalışmanın Amacı Archimedes ilkesini günlük hayattaki olaylarla ilişkilendirerek açıklayabilme.

Yönerge: Metinden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Dünya’nın en büyük gemilerinden biri olan “Harmony
Of The Seas” (Görsel 1) su yüzeyinde kalabilirken
ufacık bir taşın suda neden battığını hiç düşündünüz
mü? Deniz, göl ve akarsularda cinsleri ve büyüklükleri
birbirlerinden farklı cisimlerin bazıları yüzer, bazıla-
rı ise suya batar. Bu durum, III. yüzyılda keşfedilen
Yunan bilim insanı Archimedes’in adıyla anılan bir
prensiple tanımlanır. Archimedes bu kuvveti deneysel
olarak bulmuş fakat kuvvetin büyüklüğünü veren ma-
tematiksel model, basınç kavramı açıklandıktan sonra
elde edilmiştir.
Görsel 1: Harmony Of The Seas gemisi
Görsel 2 ’de su üzerindeki bir geminin şematik çizi-
mi verilmiştir. Gemiler yapılarındaki oyuk veya boş-
luk yapıları sayesinde suyun yoğunluğundan daha
düşük yoğunluk değerinde kalmayı ve dolayısıyla
yüzmeyi başarırlar. Sudan daha az yoğunluğa sahip
olan hava, geminin oyuklarında olmasıyla toplam yo-
ğunluğunu düşürür ve su yüzeyinde kalmasını sağ-
Taşan sıvı lar. Gemiye suda bulunması sebebiyle su tarafından
uygulanan kaldırma kuvveti, geminin yer değiştirdiği
suyun ağırlığına eşit değerdedir. Bu kuvvet Archime-
des'in deneysel olarak bulduğu kuvvetin adıdır.
Görsel 2: Bir geminin şematik çizimi ve taşan sıvı

Sorular

1. Metinden hareketle Archimedes Prensibi'ni açıklayarak nelere bağlı olduğunu belirtiniz.

2. Ağzına kadar su dolu ve eşit büyüklükteki iki bardağın birine tahta parçası koyarsak bu bardaklar-
dan hangisinin ağırlığı daha fazladır? Metin ile ilişkilendirerek açıklayınız.

3. Denizaltı denilen araçların hem deniz üstünde hem de deniz altında hareket edebilmelerini Archi-
medes Prensibi'ne göre nasıl açıklarız?

67
Hazırlayan: Serdar BAŞKAL