Page 65 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
FİZİK 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 36
2. ÜNİTE : BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ > 2.2. Kaldırma Kuvveti
Kavram : Kaldırma Kuvveti
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı TEKNEDEKİ KUVVET 20 dk.
Çalışmanın Amacı Kaldırma kuvveti kavramını açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Serkan, evlerinin önündeki teknelerine her binişte denize açılan havuzun duvarlarından su taştığını fark
ediyor. Havuzun denize açılan bölümündeki kapakları kapatsa da tekneye farklı zamanlarda binen her
arkadaşında aynı durum yaşanıyor. Serkan önce bunun nedenini havuzdaki suyun taşma seviyesinde
oluşuyla açıklıyor. Daha sonra tekneye birden fazla arkadaşını davet ettiğinde her binen arkadaşının
ardından farklı miktarlarda suyun taşmaya devam ettiğini görüyor ve bunun nedenini tespit edebilmek
için bir düzenek hazırlıyor.
Aşağıdaki temsilî görselde Serkan’ın hazırladığı düzenek; su dolu bir havuzda yüzen tekne, teknenin
taşırdığı suyu eş zamanlı olarak kantara aktaran bir musluk ve taşan suyun ağırlığını ölçen bir kantar
gösterilmiştir.

Serkan düzeneği taşma seviyesindeki suyu bir musluk yardımıyla kantar üzerindeki boş kaba aktaracak
şekilde tasarlıyor. Bu sayede taşan suyun kütlesini ölçmeyi hedefliyor. Havuzun tamamen dolu olduğu
bir gün denize açılan kapakları kapatıyor. Taşma seviyesine kadar su ile dolu olan havuzda dengede
bulunan tekneye bir arkadaşını bindiriyor ve kantarda biriken suyun ağırlık değerini not alıyor. Aynı işle-
mi her arkadaşı için tekrarlıyor. Çıkan sonuçların her insan için farklı olduğunu görüyor. Bunun nedenini
araştırmaya karar veriyor.

Araştırması esnasında Arşimet’e dair şu bilgiyle karşılaşıyor: “Arşimet, kendi adıyla tanınan ‘Sıvıların
Dengesi Kanunu'nu bulmuştur. Suya batırılan bir cismin taşırdığı suyun ağırlığı kadar kendi ağırlığından
kaybettiğini fark ederek, hamamdan ‘eureka’ (buldum, buldum) diye haykırarak dışarı fırlaması, onunla
ilgili en çok bilinen hikâyedir.”

Bu bilgi üzerine tekneye binen her arkadaşının taşırdığı su miktarının farklı oluşunun nedenini fark etti-
ğinde şu sonucu ortaya koyuyor: "Tekneye binen her insanın ağırlığı farklı olduğu için farklı miktarlarda
su taşıyor. Tekneye binen arkadaşlarımın ağırlıkları ile taşırdıkları su ağırlıklarını karşılaştırdığımda ta-
mamen örtüşen bir tablo ortaya çıkıyor. Sıvı içinde yüzerek dengede olan bir cisim, ağırlığı kadar suyun
yerinin değişmesine sebep oluyor. Arkadaşlarımdan birinin tekneden havuzdaki suya yavaşça geçip
63