Page 63 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
FİZİK 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 35
2. ÜNİTE : BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ > 2.2. Kaldırma Kuvveti
Kavram : Kaldırma Kuvveti
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı HANGİSİ DAHA AĞIR? 20 dk.
Çalışmanın Amacı Kaldırma kuvvetini açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

HANGİSİ DAHA AĞIR?
Çocukluğumuzda pek çoğumuza şu soruyu sorarlar: 1 kg demir mi yoksa 1 kg pamuk mu daha ağırdır?
Aslında aynı kütledeki iki cisim, yer çekimi ivmeleri eşit değerde kabul edilse bile eşit ağırlıkta ölçüleme-
yebilir. İşin püf noktası havanın uyguladığı kaldırma kuvvetinde gizlidir.
Eğer yer çekimi ivmesi eşit alınırsa havası boşaltılmış ortamda cisimlerin ağırlıkları da eşit gelir. Havası
boşaltılmamış ortamda hangi cismin hacmi büyük ise hava tarafından o cismin ağırlığına zıt yönde daha
fazla kaldırma kuvveti uygulanır ve o cismin ağırlığı daha az ölçülür.
Kaldırma kuvveti; cisimlerin akışkan içindeki hacmi, akışkanın yoğunluğu ve yer çekimi ivmesiyle doğru
orantılı olduğundan bu işlem için hassas bir dinamometre kullanılmalıdır. Bu durumda havanın yoğunlu-
ğu düşük bir değere sahip olduğundan düşük hacimli cisimlerde havanın kaldırma kuvveti çoğu zaman
ihmal edilebilecek kadar az olur.
Havanın kaldırma kuvvetinin etkisinin ihmal edilemeyeceği hatta havanın kaldırma kuvveti sayesinde
çalışan sistemler de vardır. Aşağıda Görsel 1’de görülen sıcak hava balonlarının uçmasında havanın
kaldırma kuvvetinden faydalanılmaktadır. Balonun içine sıcak hava doldurulur. Bu sayede balonun hem
hacmi artar hem de yoğunluğu azalır. Böylelikle balonun etrafındaki hava, balona daha fazla kaldırma
kuvveti uygulayarak balonu havalandırır.

Görsel 1: Sıcak hava balonları

İnsanoğlu, kaldırma kuvvetini yüzme ve batma gibi durumlarda (insanın deniz ve havuzda yüzmesi,
denizde yüzen gemiler, akarsu içinde batan taşlar, su dolu leğende yüzen tas, cisimlerin sıvılar içinde
tartıldığında daha hafif gelmesi vb.) gözleyebilmektedir.

61