Page 133 - Kimya 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

84
KİMYA 10

2. Yönerge: Aşağıdaki metin, deney ve görsellerden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Yeryüzündeki magmatik kayaçların büyük çoğunluğu ayrımsal kristallendirme ile oluşur. Çok yüksek
sıcaklıklarda büyük bir eriyik kütlesi olan magma, yer kabuğunun üst kısımlarına çıktıkça soğur. Soğu-
yan magmanın içindeki mineral fazları kararlı hâle gelir ve kristaller oluşmaya başlar. Sıcaklık azaldık-
ça kristalleşen mineraller değişir ve farklı bir mineral grubu katılaşır. Bu süreci kavramak için ayrımsal
kristallendirmenin nasıl gerçekleştiğini anlamak gerekir.

1200 C 600 C
o
o

Görsel 3: Magmada oluşan ayrımsal kristallendirme süreci

Ayşe Öğretmen, bir behere koyduğu 100 mL suyu ısıtıcı yardımıyla ısıtır. Isınan suya 10 gram sofra
tuzu ve 10 gram şekerden oluşan katı karışımı ilave eder ve suyu karıştırır. Oluşturduğu çözeltiyi
yüksek sıcaklıklara kadar ısıtır ve sonra soğumaya bırakır. Önce şekerin kristallendiğini gözlemleyen
Ayşe Öğretmen, şeker kristallerini süzerek sodyum klorür çözeltisinden ayırır. Geriye kalan çözeltiyi
soğutmaya devam eder ve sofra tuzu kristallenir. Böylece ayrımsal kristallendirme yöntemini kullana-
rak çözünürlükleri sıcaklıkla değişen tuz-şeker karışımını birbirinden ayırır.
Sofra tuzu
Şeker

Soğutma Süzme Soğutma
Görsel 4: Ayrımsal kristallendirme yöntemiyle sofra tuzu ve şeker karışımının ayrıştırılması

1. Ayrımsal kristallendirme kavramını tanımlayarak bu işlemin hangi şartlarda yapılabileceğini yazınız.

131
Hazırlayan: Kevser ÇETİN