Page 118 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 46
2. ÜNİTE : BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)> 2.4. Balkan Fetihleri
Kavram : İskân Politikası
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi

Çalışmanın Adı İSKÂN POLİTİKASI 15 dk.
Çalışmanın Amacı Osmanlı Devleti’nin genişlemesinde iskân politikasının değerlendirebilme.

1. Yönerge: Metin ve görselden hareketle aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Osmanlı Devleti’nin İskân Siyaseti
Konargöçerlerin harap ve boş alanla-
ra yerleştirilmesi; yerlerini terk eden
ahalinin eski yerlerine döndürül-
mesi; yaylak ve kışlakların meskûn
hâle getirilmesi; cezalı veya normal
sürgün yoluyla iskânlar yapılması
ve kendiliğinden gerçekleşen yerleş-
meler Osmanlının genel iskân siya-
setini oluşturmaktadır.

Kuruluş Devri’nde batıya, özellikle
Balkanlara doğru bir fetih politikası
takip eden Osmanlılar, yeni fethedilen memleketlerin Türkleştirilmesinde yerleşik halka nazaran daha
savaşçı bir yapıya sahip olan konargöçerleri kullanmışlardır. Bu siyasetin uygulanabilmesi için ge-
rekli otorite, bölge halkında güven uyandırılarak sağlanmıştır. Osmanlıların bu siyaseti, Balkanlarda
sosyal yenilik ve ümit edilenin çok ötesinde bir memnuniyet oluşturmuştur. Çünkü fethedilen bütün
toprakların yüksek mülkiyet hakkı devlete ait olmuş daha sonra senyörlerin ve manastırların köylü
üzerindeki angarya ve ayrıcalıkları feshedilmiştir. Tebaaya vergi ödemelerinde sağlanan kolaylıklar
da önemli bir değişimdir. Fethedilen yerlerde, önceye nazaran daha az oranda vergi alınması, bölge
insanının güvenliğinin sağlanması ve bölge halkına ferah bir yaşam sunulması bunun açık delilleridir.
Fethedilen bölgenin ahalisi, kanunlar çerçevesinde günlük işlerini emniyetle ve herhangi bir baskıya
maruz kalmadan yürütme imkânına sahip olduğundan, resmî makamların haksızlık veya keyfîlikle-
rinden şikâyet edildiğine fazla rastlanmamıştır.

Bayındırlık işleri devletin iç meselesi sayılmış ve her yerin mamur olması için gayret gösterilmiştir.
Osmanlılar, ülkenin her köşesinin mamur edilmesi ve şenlendirilmesi düşüncesi olmuştur. Bu düşün-
ceyi gerçekleştirmek için kullanılan bir metot da ordunun yanı sıra ilerleyen dervişlerin boş ve ıssız
yerlerde iskân amaçlı zaviyeler tesis etmesi olmuştur. Devletin planlı olarak yaptığı iskân hareketle-
rinden bir diğeri de sürgün yöntemidir. Devlet lüzum gördüğü yerlere iskân yapabilmek için mükel-
lefiyeti olmayan halkı, bulundukları yerden kaldırıp başka bir yere nakledebilirdi. Bu uygulamanın
pratikte devlete iki yararı olmuştur: Birincisi tarım faaliyetlerinin artırılması, ikincisi ise bölgede
asayişsizliğe sebep olan grupların kontrol altında tutulmasıdır. Bu faydacı yaklaşım uygulanırken
özellikle merkeze uzak olan bölgelerin Türkleştirilmesi ve İslamlaştırılması için devlet adamlarının
iskân edilmesine özen gösterilirdi.

(İsa Kalaycı-Oktay Kızılkaya, “Osmanlı Devleti’nin İskân Siyaseti ve Yerleşim Birimleri Üzerine Bir
Değerlendirme ”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
C.9, S.18, Hatay 2012, s.361-378’den düzenlenmiştir.)

85