Page 122 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 48
2. ÜNİTE : BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)> 2.4. Balkan Fetihleri
Kavram : İstimalet Politikası
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi
Çalışmanın Adı OSMANLI DEVLETİ’NİN YAYILIŞI 20 dk.
Çalışmanın Amacı Osmanlı Devleti’nin siyasal hayatında istimalet politikasının etkisini değerlendirebilme.

1. Yönerge: Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız.

Osmanlı yayılışında kılıç kadar belki ondan da ziyade istimalet politikası denilen bir uzlaşıcı politika
temel bir faktör olarak hesaba katılmalarıdır. Osmanlı sultanları, bir memleketi kendi ülkelerine ilhak
etmeden önce başlıca iki yöntemle hareket ederlerdi. Bir taraftan uç dedikleri serhat bölgelerinden
uç beyliklerinin önderliğinde yapılan gaza akınlarıyla hudut ötesi halkını yıldırırlar, direnme gücünü
kırarlar sonra o devlet veya halkı istimalet yoluyla kendilerine yaklaştırırlardı. Bu sonuncu politikayı
Osmanlı sultanları, can ve mal garantisi veren yeminle teyit edilmiş, ahitname denilen teminat ile
uygularlardı. Kısaca şöyle demek isterler ki: Osmanlı sultanının egemenliğini tanırsanız, canınız,
malınız ve dinî hürriyetleriniz teminat altına alınacaktır. Bunu yeminle taahhüt ederiz. Bu gibi vaatler
memleket büyüklerine, şehir ve kiliseler için verilen ahitnamelerle sağlanmış olurdu.
Osmanlılar, Latinlerin egemenliği döneminde haftada iki gün feodal senyör için angarya çalışan
Rum köylülerini fetihten hemen sonra bu angaryadan kurtarmıştır. Böylece Kıbrıs fethinde yerli
Rumlar, Venediklilerle iş birliği yapmaktan kaçınmışlardır. Kıbrıs’taki bu durum, Osmanlı istimalet
politikasının çarpıcı örneklerinden biridir. Bu arada, başvergisini göz önüne alalım. Osmanlılar, kişi-
sel bir başvergisi olan İslami cizyeyi Balkanlarda kişi başına değil hane başına uygulamışlardır. Zira
Osmanlıdan önceki rejimlerde başvergisi hane başına alınmaktaydı. Bu misal, istimalet politikasının
doğrudan doğruya Osmanlı idaresi yerleştikten sonra da uygulandığını gösteren açık bir misaldir.
Doğal olarak Osmanlı egemenliğinin Balkanlarda yayılması ve yerleşmesi, başka faktörlerin de bir
araya gelmesiyle gerçekleşmiştir.
(Halil İnalcık, “Osmanlı Döneminde Balkanlar Tarihi Üzerinde Yeni Araştırmalar”,
GAMER (Ankara Üniversitesi Güneydoğu Avrupa Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi),
Y.1, S.1, Ankara 2012, s.3,5’ten düzenlenmiştir.)

1. “İstimalet politikası” nedir?
Tahmini anlam:

Gerçek anlam:

2. Osmanlı Devleti’nin istimalet politikası ile neleri amaçlamış olabilir?

3. Osmanlı Devletinin Balkanlarda hâkimiyet kurmasında istimalet politikası dışında başka hangi
unsurların etkili olduğu söylenebilir?

89
Hazırlayan: Süleyman YILDIZ