Page 18 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı TARİH 10 6
Kavram Öğretimi
1. ÜNİTE : YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ> 1.2. Oğuz Göçleri ve Anadolu
Kavram : Yurt
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi

Çalışmanın Adı MEKÂNDAN VATANA 15 dk.
Çalışmanın Amacı Türklerin anayurt Orta Asya’dan gelerek Anadolu’ya yerleşmeye başlama ve Anadolu’yu yurt tutma sürecini açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıda verilen görsel ve bilgileri dikkate alarak soruları cevaplayınız.

YURT
1. Bir halkın üzerinde egemen olarak yaşadığı, kültür ve uygarlığını oluşturduğu toprak parçasıdır.
2. Orta Asya’da Türk göçebelerin ev olarak kullandığı çadır.

Türkistan coğrafyasının şartları Türklerin büyük
çoğunluğunu hayvancılığa zorlamış, hayvancılık
ise ancak ot ve suyu arayarak, yaylak ve kışlak
arasında atlı konar-göçer bir hayat tarzıyla yapıla-
bilmiştir. Bu kültürün kendi şartlarında geliştirdiği
ideal mesken tipi ise çadırdır. Bozkırda yaşayan
Türklerin mesken olarak sıcağa ve soğuğa daya-
nıklı, kısa sürede kurulabilen ve sökülebilen, kolay
taşınabilen bu çadırı geliştirmelerinin çeşitli sebep-
leri vardır. Konargöçerler iklim değişiklikleri ya da
herhangi bir ani tehlike karşısında her an göçe, ha- Görsel 1: Topak ev (çadır)
rekete hazır olmalıdır. Hayvanlarını otlatmak için
gittikleri bölgelerde meskenlerini kısa sürede hazır hâle getirebilmelidirler. Bütün özellikleriyle
konargöçerlerin hareketli yaşam tarzına en uygun mesken türü bu çadır olmuştur.
Cihad Cihan, Türkistan’dan Anadolu’ya Türklerin Kullandığı Bir Çadırın Göçü: Emirdağ ve Diğer Yörelerde Topak Ev

Kırgız toplumunda “curt” (yurt), başlan-
gıçta mesken için kullanılan çadıra işaret
ederken zamanla, göçebe aile veya aile-
lerin kurduğu çadırın bulunduğu yer ve
çadır merkez addedilerek giderek geniş-
leyen bir şekilde belli bir sınırı olmayan
bir alan için kullanılmaya başlanmış, an-
cak zamanla genel bir anlam kazanarak
“vatan’ anlamında kullanılmıştır.
Osmanlı konargöçerlerinde ise sınırları
belirli geniş bir bölgeyi ifade eden “yurt”
terimi zamanla Türkiye Türkçesinde ge-
Görsel 2: Mekândan Vatana nel bir anlam kazanarak “vatan, memle-
ket” anlamında kullanılır olmuştur.
Zamanla, insanların fayda görüp yaşadığı yerler kıymetlenir, düşmanlarca istilaya uğrar, uğruna
savaşılır, efsaneler oluşur. Bu sürecin ardından, bu yaşam mekânları geri dönüşü olmayan bir
değişim geçirir ve vatan diğer bir adla yurt sıfatını alır. Bu değişimden sonra içinde yaşayan halk
için vatan artık kutsal bir yerdir.

Emine Erdoğan Özünlü, Kırgız ve Osmanlı Toplumunda Dönemlik Yerleşmelerin Sosyal Yapı ve Meskene Tesirleri

15