Page 304 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 98
5. ÜNİTE : DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453-1595)> 5.2. Fetih ve Fatih
Kavram : Kayser-i Rum
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi

Çalışmanın Adı ROMA KAYSERİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Kayser-i Rum kavramının ortaya çıkışı ve önemini değerlendirebilme.

Yönerge: Aşağıdaki soruları metinden hareketle cevaplayınız.

Kökeni Grekçe ‘kaisar’ olan kelimenin Arapçaya oldukça erken bir dönemde Aramice yoluyla gir-
diği ileri sürülmektedir. İslamiyet’in ortaya çıkışı sırasında Arapların Bizans imparatoruna ‘kayser’
dedikleri düşünülse de İslam’ın doğuşundan yüzyıllarca öncesinden beri bu unvanı, Roma ve daha
çok Bizans imparatorları için kullandıkları bilinmektedir. Roma İmparatorluğu’nda kayser, Julius
Caesar’dan gelen bir kelime olarak daha sonra ailesinin unvanı şeklinde kullanılmıştır. Bu unvan,
çeşitli İtalyan prenslerine intikal etmişse de bir süre sonra yalnızca Alman kralı olarak seçilmiş olan-
lar tarafından kullanılmıştır.
Cahiliye Devri şairleri, kayser ve kisrâ kelimelerini güç ve servet sembolü olarak kullanmışlardır.
Hz. Peygamber, Ebû Bekir ve Ömer zamanında yaşayan Bizans İmparatoru Herakleios’tan, “kayser,
melikü’r-Rûm, azîmü’r-Rûm” şeklinde bahsedilmiştir. Kayser, hadislerde de zikredilmiş ve Buhari,
Hz. Peygamber’in: “Benim ümmetimden kayserin şehrini (İstanbul) ilk kuşatanlar günahlarından
affedilecektir.” şeklinde bir hadisini rivayet eder.
Türklerin Bizans’a karşı elde ettiği askerî başarılar ve Anadolu’nun Türkleşmesiyle kayserlerin hâ-
kimiyet alanı daralmıştır. Anadolu Selçukluları ve Osmanlıların Bizans’a karşı kazandıkları zaferler
kayserlerin önemini giderek azaltmış, Fatih’in İstanbul’u fethiyle birlikte kayserin hâkimiyeti de
sona ermiştir. Osmanlı padişahları Fatih Sultan Mehmet’ten itibaren, özellikle de XVI. yüzyılda kay-
ser unvanını benimsemişlerdir. Osmanlı şairleri, padişahlarını “Rum’un kayseri”, tarihçiler ise “kay-
ser mülkünün vârisi” olarak yüceltmişler; Kanuni Sultan Süleyman bir namesinde kendini “Rum
kayseri” diye nitelemiştir. Osmanlılar, Avrupa’da güçlenen yeni devletlerin hükümdarlarının kayser
unvanını ancak olağan üstü gelişmeler sonucunda tanımışlardır. Avrupa’da Rus çarlarının bu unva-
nını kalıcı olmak kaydıyla kabul etmek zorunda kalan son devlet 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması
neticesinde Osmanlı Devleti olmuştur.

(Işın Demirkent, “Kayser”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.25,
Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2002, s.94-96’dan düzenlenmiştir.)

1. “Kayser” ne demektir?

Tahmini anlam:

Gerçek anlam:

181