Page 41 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı
P. 41
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
19 TARİH 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
1. ÜNİTE : YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ> 1.5. Haçlılar Karşısında Türkler
Kavram : Derebeyi
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi
Çalışmanın Adı DEREBEYLİK SİSTEMİ 15 dk.
Çalışmanın Amacı Derebeylik sisteminin işlerliğini yitirme sürecini değerlendirebilme.
Yönerge: Metin ve görsellerden hareketle aşağıdaki soruları cevaplayınız.
Derebeyi
Orta Çağ’da bilinmeyen “feodalizm” (derebeylik)
terimi XVII ve XVIII. yüzyıldan itibaren, Orta Çağ
kaynaklı bir kelime olan ve günümüzde, çiftçiler
için genelde ağır şartlar yaratan belli yetki alanla-
rına ve ekonomik gelirlere sahip mülk anlamına
gelen “feudum”la ilgili derebeylik hakları için kul-
lanılmaya başlanır. Fakat bir süre sonra eski düzene
ait toplumsal sisteminin tamamı için kullanılır hâle
gelir. Bu şekilde tarihî hukuki sözlükten çıkarak si-
yasi sözlüğe ve resmî söyleme girer ve buradan da
giderek her türlü kötülük anlamına gelen jenerik bir
terim hâlini alır. XIX. yüzyıl ile XX. yüzyıl başla-
rındaki tarihî siyasi analizlerde veya başka yazılarda
derebeylik (feodalizm) terimi, en güçlü iktidar biçimlerinden birini oluşturduğu Orta Çağ’ı çağrıştırır.
Marc Bloch’a göre derebeylik (feodalizm)
her şeyden önce bir toplum türüdür ve kişi-
sel bağlılık ilişkilerinin gelişmesine, resmî
gücün bölünmesine ve savaşçı sınıfın ege-
menliğine dayanır. François-Louis Gans-
hof’un tanımına göre ise derebeylik (feo-
dalizm), “vasal’ adı verilen hür bir insanın,
“derebeyi” adı verilen başka bir hür insana
karşı başta askerî açıdan olmak üzere itaat
ve hizmet yükümlülükleri ve derebeyinden
vasala da koruma ve geçindirme yükümlülükleri yaratan ve destekleyen bir kurum bütünü olarak
anlaşılmalıdır. Günümüzde çoğunlukla yeni yorumlarla zenginleştirilmiş olarak Ganshof’un teknik
yaklaşımı tercih edilir.
(Giuseppe Albertoni, “Feodalizm”, Orta Çağ: Barbarlar, Hıristiyanlar, Müslümanlar,
Edt. Umberto Eco, Çev.Leyla Tonguç Basmacı, Alfa Tarih, İstanbul 2014, s.212-213’ten düzenlenmiştir.)
38