Page 14 - TARİH 11 | Kavram Öğretimi Kitabı
P. 14
5
TARİH 11
1. ÜNİTE : DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)>1.4. XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı
Devleti’nde ve Avrupa’da Denizcilik Faaliyetleri
Kavram : Sömürgecilik
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi
Çalışmanın Adı SÖMÜRGECİLİK İLE İLGİLİ KAVRAM AĞI 20 dk.
Çalışmanın Amacı Sömürgeciliği dünü ve bugünü ile kavrayabilme.
Yönerge: Kavram ağından hareketle aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
SÖMÜRGECİLİK İLE İLGİLİ KAVRAM AĞI
Nedenleri Dönemleri
• Ekonomik gücünü artırmak isteyen devletlerin kendi • Modern Dönem Öncesi Sömürgecilik: İlk çağ’dan XV.
sınırları dışında kalan genelde deniz aşırı toprakla- yüzyıldaki Coğrafi Keşifler’e kadar süren dönem.
rı askerî müdahale başta olmak üzere çeşitli yollarla • Modern Sömürgecilik: Coğrafi Keşifler’den 19. yüzyı-
ele geçirmek ve orada hâkimiyet kurup yerli toplumlar lın ortalarına kadar süren Klasik Sömürgecilik dönemi.
üzerinde siyasî, iktisadî ve kültürel alanlarda üstünlük
• Yeni Sömürgecilik (Neo-Colonialism): 19. Yüzyılın or-
sağlayarak bunların her türlü imkânlarını kendi menfa-
talarından II. Dünya Savaşı’nın bittiği 1945 yılına kadar
ati için yağmalamak istemesi. olan dönem.
• Artan ülke nüfusuna yeni yerleşim alanı sağlamak • Bağımsızlaşma Dönemi: 1945’ten 1970’li yılların
• Ham madde ve pazar arayışı ortalarına kadar süren bütün sömürgelerin bağımsızlık-
• Ulusal itibar sağlama
larını elde ettikleri dönem.
Sömürgecilik
Gelişimi
Sonuçları
• Güçlü devletler Antikçağdan itibaren kendi
• Sömürge imparatorlukları kuruldu.
vatandaşlarını colonia (koloni) ismi verdikle- • Bir çok yeni uygarlığın varlığı öğrenildi.
ri ülke dışındaki arazilere zorunlu ve gönüllü • Aztek, Maya, İnka, gibi yerli halklar sömürge-
olarak yerleştirmişlerdir.
ciler tarafından yok edildiler ve kültür varlıkları
• Koloni “sömürge” anlamında kullanılmıştır. tamamen tahrip edildi.
• 15. yüzyılda coğrafi keşifleri başlatan Porte- • Sömürülen ülkelerde Hristiyanlık yayıldı.
kiz ve İspanya Krallığı modern sömürgeciliğin • Sömürülen ülkelerin altın gümüş gibi maden-
yolunu açmışlardır. lerinin Avrupa yoluyla Osmanlı pazarına girmesi
• Fransa Hollanda, İngiltere, Belçika, ABD, enflasyona sebep oldu.
Almanya, İtalya, Rusya ve Japonya sömür- • Avrupa kıtasından sömürülen ülkelere mikrop-
gecilik faaliyetlerinde önemli rol oynamış diğer lar ve hastalıklar yayıldı. Yerli halklar hastalıktan
devletlerdir. kırıldı. Keşfedilen yerlerden de dünyaya yeni
• Sanayi Devrimi ile ham madde ve pazar ihti- hastalıklar yayıldı.
yacı artmış, sömürgecilik gelişmiştir. • Ham madde ve pazar ihtiyacı için deniz ve de-
• Yeni Sömürgecilik ile birlikte ülkeler ticarî pa- mir yolu ulaşım ağı genişledi.
zarlardan çok, bayraklarını dalgalandırdıkları • Sömürülen ülkelerde ticaret merkezleri oluş-
topraklar elde etme eğilimine girmişlerdir. turuldu.
• Sömürgecilik, tarzını ve görüntüsünü değiş- • Köle ticareti yaygınlaştı ve yoğunlaştı.
tirmiş olmakla birlikte günümüzde de devam • Tütün, mısır, patates, ananas, avokado, doma-
etmektedir. tes, biber, yer fıstığı, kakao gibi ürünler tanındı
ve dünyanın her yerine yayıldı.
Yöntem ve Araçları
• Anavatanlardan sömürgelere yapılan gönüllü
• Güçlü bir donanma oluşturma göçler, yerlilerle yapılan evlilikler sonucu ortaya
• Gunboat Diplomasisi uygulama: Donanmanın çıkan melez halklar, köleleştirilen 100 milyona
gücü ile rakip devleti tehdit edip limanlarını tica- yakın insanın Afrika’dan Amerika’ya taşınması,
rete açmaya zorlamak. bir sömürgeden diğerine göçlerin yaptırılması
• Bir devletin diğerini anlaşma ile ya da zorla sonucu dünyanın pek çok yerinde büyük nüfus
denetim altına almak suretiyle sömürmesi hareketleri ve değişimleri oluştu.
• Devlet tarafından askerî ve siyasi olarak des- • Sömürülen ülkelerin içinde çatışmalar ve sö-
teklenen Kumpanya adı verilen büyük şirketler mürgecilik yarışına dahil olan devletler arasında
kurma I ve II. Dünya Savaşları dahil olmak üzere uzun
• Tütün, pamuk, pirinç veya şeker kamışı gibi yıllar süren savaşlar yaşandı. Milyonlarca insan
ürünlerden sadece birinin tarımının yapıldığı yaralandı, sakat kaldı ve hayatını kaybetti.
büyük çiftlikler (plantasyonlar) oluşturma
11
