Page 26 - Mantık | 1.Ünite

Varsayımlı Tümdengelimsel Çıkarım Örneği:

1. Öncül : A canlıdır.
2. Öncül : Bütün canlılar solunum yapar.
Sonuç : O hâlde A solunum yapar.

Gözlem koşullarından çıkan sonuç yanlışsa denetlenen tümel önermeler de yanlış olacaktır. Varsayımlı
dedüktif yöntemle çıkarımlar gözlem ve deneyle yanlışlanmış olur.
Buluş mantığı (retrodüksiyon): Gözlemlerimizi gözlem dışı kalan nesne, süreç veya kavramlar
tasarlayarak açıklamayı sağlayan bir çıkarım biçimidir.

Bilim insanı, retrodüksiyonda beklenmeyen, mevcut varsayım veya teorilere aykırı düşen bir olgu
karşısında; doğrudan gözlemden gelmeyen fakat gözlem verilerinde var olan tüm ilişkileri açıklama gücünde
görülen yeni, teorik bir kavram düşünerek bu ilişki tarzını kelimelerle veya sembollerle geneller.
Örnek: Mehmet Akif Ersoy'a ait çok sayıda belge ve eşyanın olduğunu görmekteyiz. Bu şairi şahsen

görmemiş olsak bile bir zamanlar onun gerçekten yaşamış olduğunu kabul etmeden ona ait olan bu belge veya
eşyaları başka türlü açıklayamayız.

4. Mantık ve Felsefe

Felsefe bir düşünme çabası olarak, mantık denilen araca yani “Organon”a muhtaçtır. Ama öbür
yandan, genellikle "her şey üzerine" bir düşünme çabası olması bakımından, felsefe, mantığı da kendi
konuları arasına katar. Örneğin, mantık ilkeleri nereden gelir? Mantık ilkelerinin kaynağı nedir? Bu ilkeler
gerçeklik üzerine gözlem ve deneylerimizden soyutlama yoluyla çıkardığımız şeyler midir? Yoksa aynı
ilkeler zihnimizde önceden hazır halde bulunan doğuştan sahip olduğumuz şeyler midir? Bu ilkeler yalnızca

birer düşünme ilkesi, birer düşünme yasası mıdır, yoksa aynı zamanda gerçeklik yasaları veya ontolojik
anlamda varlık yasaları mıdır? Bunlara ve benzeri temel sorulara felsefe içerisinde değişik görüşlerden
"izm"lerden hareketle değişik cevaplar da verilmiştir.
Bu belirtilenler, mantığın felsefi açıdan nasıl bir inceleme konusu olabileceğini yeterince

göstermektedir. Felsefe, mantığı inceleme ve hattâ sorgulama konusu yaparken yine aynı mantığın ilkelerini
ve düşünme formlarını kullanmadan hiçbir şey yapamaz. Mantık kendi ilkelerinin kaynağı, niteliği vb.
sorunlar üzerinde düşünmez.

l Yukarıdaki açıklamalardan hareketle mantık ile felsefe ilişkisine ait üç tane soru yazınız.

1. .................................................................................................................................................
2. .................................................................................................................................................
3. .................................................................................................................................................

36