Page 167 - Yönetim Bilimi (Tüm Kitap)
P. 167
Türkiye’nin İdari Örgütlenmesi
5. 2. TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN GELİŞİMİ
Türkiye’de planlama deneyimi,1930’ların sanayi planlamacılığı ile baş-
lar. 1960–1980 yılları arasında kalkınma planlamacılığı ağır basar. 1990–
2004 yılları arasında da şirket temelli stratejik planlamacılığa ve üç yıllık ön
ulusal kalkınma sistematiğine geçiş söz konusudur.
Türkiye’nin ekonomi alanındaki ilk planı “1933–1938 Birinci Sanayi Planı”dır.
Bu plan, Türkiye’nin sanayileşmesi amacıyla yalnız devlet işletmelerini ele
alır. Daha sonra hazırlanan İkinci Sanayi Planı, maden işletmeciliği üzerin-
de durur. Bu planda madencilik bölgeleri bakımından yapılacak işler belir-
tilmiştir.
Türkiye’de kalkınma planlarına 1960’tan sonra başlanmıştır. 1961
Anayasası’nda “Planlama yapmak devletin ödevidir.” maddesi ile planla-
ma, kanun kapsamına alınmıştır. Bu sebeple 30 Eylül 1960’ta “91 Sayılı
Kanun”la Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuştur. Bu düzenlemeler çerçeve-
sinde 1961’den bu yana her beş yılda bir kalkınma planları hazırlanmıştır.
24 Ocak 1980’de benimsenen liberal politikalar, devletin öncülüğünde ve
korumasında olan kalkınma stratejisini ortadan kaldırmış, devleti bu nokta-
da sınırlandırmış ve ekonomik işleyişi özel kuruluşlara bırakmıştır. Her ne
kadar 1982 Anayasası’nda, planlama devletin görevi olarak tanımlansa da
planlama örgütü olan Devlet Planlama Teşkilatı aşama aşama etkisizleşti-
rilmiştir.
1980 sonrası ekonomi politikalarının değişmesi, “Ön Ulusal Kalkınma
Planı”nın oluşumuna zemin hazırlamıştır. 2004–2006 yılları arasında karşı-
mıza çıkan bu kavram ile kalkınma plancılığı tamamen değişmiştir. Avrupa
Birliği’ne uyum sürecinde mali yardımlar için stratejik bir çerçeve oluştu-
rulmuş ve planlamacılığa çeşitli kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum
örgütlerinin dâhil olması öngörülmüştür.
Devlet Planlama Teşkilatı, 2011 yılında kaldırılmış ve yerine Kalkınma Ba-
kanlığı kurulmuştur. 2019 – 2023 yılları arasını kapsayan 11. Kalkınma Pla-
nı, Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanmıştır (Görsel 5.5.).
Görsel 5.5: Kalkınma planı afişi
165