Page 15 - GELENEKSEL TÜRK SANATLARI EBRU 12

Bir ebrunun yapım tarihinin kesin olarak söylenebilmesi için ancak doğrudan ebru üzerine bir
tarih yazılmış olması gerekir. Çünkü eski tarihli kitapların cilt kapaklarının içlerinde yan kâğıdı olarak
kullanılan ebrunun, kitabın yazıldığı tarihte değil de yıllar sonra cildin tamiri esnasında yapıştırılmış
olması ihtimali çok sık karşılaşılan bir durumdur.
Bugün elimizde bulunan en eski tarihli ebru, İranlı şair Ârifi’nin 1539/1540 tarihli ‘‘Guy-ı
Çevgan’’ adlı mesnevisidir. Eser, her yaprağının kenarlarında ebrular olması yönüyle ebru tarihi
açısından güvenilir bir kaynak olma özelliğine sahiptir. Bu eser Topkapı Sarayı Müzesi arşivinde
bulunmaktadır.
Türk ebru sanatı ile ilgili ilk belge 1608 tarihli bir yazma eser olan Şebek Mehmet Efendi’nin
‘‘Tertîb-i Risâle-i Ebrî’’ isimli eseridir. Eserde, ebru sanatının bugün de kullandığı birçok tekniğin bil-
gisi verilmektedir.
Ebru ile ilgili önde gelen kaynaklar, ebrunun dünyadaki merkezinin 19. yüzyıla kadar İstan-
bul olduğu görüşündedir. Fakat bu tarihten itibaren kolay ve seri üretimi olanaklı kılan matbaanın
yaygınlaşması nedeniyle ebru sanatı duraklar. Oysa aynı yıllarda bazı Avrupa ülkeleri ebruyu “Türk
kâğıdı veya Türk mermer kâğıdı” olarak isimlendirerek geliştirirler.
Ebrudaki duraklama dönemi, değerli usta sanatçılarımızın yetişmesi ve onların gayretleri
ile son bulur. Günümüzde ise artık ebrunun eski parlak günlerine yakın bir yükselişin sürdüğünü
gözlemlemek mümkündür. Art arda yetişen ustalar sayesinde bugün Türk ebru sanatı gelişerek eski
kuşaklardan yeni kuşaklara aktarılmış ve tüm dünyada ebruculuk, ülkemizin klasik sanatları arasında
yer almıştır.
Ebru sanatı ile ilgili farklı tanımlar yapılsa da Türk ebru sanatının tanımı şöyledir:
Ebru; kıvamlı suyun üzerine, gül dalı ve at kılından mamül fırçalar yardımıyla sığır ödü ilave edi-
lerek ayarlanmış, suda erimez boyaların serpilip, kâğıda alınmasıyla oluşan kâğıt bezeme sanatıdır.

Görsel 3: Hatip Mehmed Efendi dönemine ait kapak ve mıkleb örnekleri, Süleymaniye Kütüphanesi-Nusret Hepgül
ebru albümü 18

12