Page 36 - TEMEL DESEN (seçmeli 9 sınıf)

2. ÜNİTE
Hareket-Yön: Hareket, varoluşun temel özelliği olarak enerji ile ortaya çıkan bir
durumdur. Evrendeki her şey kendi doğal döngüsünde harekete sahiptir.

Hareket, sanatçının eserde ilgi çekmek için odaklar
oluşturmasıdır. Sanatçı; çizgiyi yatay-dikey, eğik-düz
şekilde kullanarak hareket hissi yaratır.
Hareketin olduğu yerde yön de vardır. Cisimlerin
konumlarını belirleyen yönler çizgilerle gösterilir.
Birbirine paralel ya da zıt konumda olan yönlerin
meydana getirdikleri etkiler farklıdır. Aynı yönde kul-
lanılmış tasarım elemanları durağanlık, tek düzelik
etkisi yaratır. Bu sebeple sanat ve tasarımda “yön”
kavramı önemlidir.
Desen çiziminde yönleri değiştirmek hem farklı ve
güzel görüntüler oluşturur hem de kompozisyona di-
namizm ve hareket kazandırır (Görsel 2.17).
Görsel 2.17: Desende hareket-yön ifadesi, Nuriddin ÇELENK

DERS İÇİ ÇALIŞMA

Yukarıdaki Görsel 2.17’yi hareket-yön bakımından inceleyiniz. Verilen soruları ce-
vaplayınız.
1. Görsel 2.17’de geometrik formlara hareket nasıl verilmiştir? Düşüncelerinizi
söyleyiniz.

2. Günlük yaşantımızda hareket ilkesi nerelerde karşımıza çıkıyor? Görüşlerinizi
kısaca yazınız.

...................................................................................................................
...................................................................................................................

Ritim: Yaşantımızın çok büyük bir kısmında ritmi görür, duyar veya hissederiz. Müzik
ve şiirde ses ile yakalanan ve insan üzerinde duyusal etki yaratmada en güçlü yön-
temlerden biri olan tekrar etme yöntemi, desen çiziminde görsel ögelerle sağlanır.
Ritmin temel dayanağı harekettir. Desende ritim; doku, motif, form ve şekillerin
düzenli aralıklarla tekrarından meydana gelen uyumdur.
Desende ritmin ne olduğunu daha iyi kavramak için
parçadan bütüne doğru ilerlemek yararlı olacaktır.
Çizgideki ritimsellik sanat eserinin hareketliliği, birlik
ve bütünlüğünü sağlayarak görüntünün izleyici üze-
rindeki beğeni etkisini artırır ve monotonluğu engeller.
Desen içerisindeki devamlılık, tekrar, zıtlık-benzerlik ve
hareket durumları ritmin oluşumunu sağlar. Desende
ritim tek başına varlık göstermez. Kompozisyon için-
deki nesne ve figürler desen elemanları (çizgi, nokta,
doku, leke, biçim, ışık-gölge, ölçü, form) ve desen ilke-
leri (hareket, denge, yön, zıtlık-benzerlik, boşluk-do-
luluk, vurgu) ile birlikte ritmi oluşturur (Görsel 2.18).
Bu durum; tasarım ögeleri, ilkeleri ve estetik değer
Görsel 2.18: Nehir, İskele ve Köprü Görünümü, 1888, Vincent Van yargıları için ritmin gerekliliği ve önemini vurgular ni-
Gogh (Vinsınt Fan Goh), özel koleksiyon teliktedir.

34