Page 13 - ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE 11

Kitabın Tanıtımı

Bu kitap beş üniteden oluşmaktadır. Ünite 1. Ünite
giriş sayfasında ünitenin adı, o ünitede
?
işlenecek bölüm ve kavramlar ile ünite
1. ÜNİTE alanına yönlendiren karekod yer alır. Üç boyutlu sanatın ne olduğunu,

Üç boyutlu sanatta biçimledirme tarihini,
Üç boyutlu biçimlerdirme yöntem ve tekniklerini,
Türkiye’de heykel sanatının gelişimini öğreneceksiniz.
1. ÜNİTE
Ünite kapağının arkasında o ünite- Üç boyutlu sanatın tanımını yapıp iki boyutlu çalışmalardan farkını söyleyerek kompozisyon ele-
manlarını, öge ve ilkelerini karşılaştırarak,
İlkel toplumlardan günümüze dek yapılmış üç boyutlu çalışmaları, seramik ve heykelleri inceleyip
bunların yapım tekniklerine dikkat ederek,
deki konularla ilgili ‘‘Neler Öğrenecek- Üç boyutlu biçimlerdirme yöntem ve tekniklerini kavrayıp modelasyon tekniğinden hareketle
biçimlendirme yöntemlerini tanımlayarak,
Türk heykel sanatının gelişimini inceleyip örnekler üzerinden günümüz üç boyutlu çalışmalarına
uzanan tarihsel sürecin ayrıntılarını görerek öğreneceksiniz.
siniz?’’ ve ‘‘Nasıl Öğreneceksiniz?’’ bö-
lümleri yer alır.
Hazırlık Çalışmaları
1. İki boyutlu çalışmalarla ilgili şimdiye kadar ne tür etkinlikler yaptınız?
2. İki boyutlu çalışmalarda derinlik etkisini vermek için hangi kompozisyon elemanlarının kullanıldığını biliyor
musunuz?
3. Gözle görebildiğiniz hacmi olan her nesnenin üç boyutlu olduğunu söyleyebilir misiniz?
12
İnceleme bölümünde bireysel veya grup
ÜÇ BOYUTLU SANATA GİRİŞ ÜÇ BOYUTLU SANATA GİRİŞ
1.1. Üç Boyutlu Sanatın Tanımı olarak yapılan inceleme ve gözlemleri içe- Etkinlik
ʻʻBilim ve sanat, takdir edilmediği yerden göç eder.ʼʼ İki boyutlu ve üç boyutlu çalışmalara ait sanat eseri görsellerini (Görsel 1.16, 1.17), kompozisyon eleman ve
ren konular yer alır.
İbn-i Sina ilkeleri doğrultusunda karşılaştırınız. Bulgularınızı şemadaki ilgili yerlerlere yazınız.
Görsellerde Edgar Degas'ya [Edgır Döga (1834-1917)] ait iki boyutlu (Görsel 1.1) ve üç boyutlu (Görsel 1.2)
çalışmalar yer almaktadır.
Ana teması balerin olan bu eserlerin, sanatsal açıdan ifade ediliş biçimleri hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Görsel 1.16: Gece Devriyesi, Rembrandt (Remrant), 1642, Rijks (Rickis) Görsel 1.17: Azize Teresa'nın Vecdi, Lorenzo
Müzesi, Amsterdam, Hollanda Bernini (Lorenzo Bernini), 1651, Cornaro Şa-
peli, İtalya
Tablo 1.1
Kompozisyon eleman ve ilkeleri (Görsel 1.16), Gece Devriyesi (Görsel 1.17), Azize Teresa'nın Vecdi
Işık-gölge
Perspektif
Hacim
Oran-orantı
Etkinlik bölümünde, işlenen konuya Hareket
Bütünlük
Denge
uygun uygulama çalışmalarına yer verilir. Kontrol listesi Değerlendirme Ölçütleri EVET HAYIR
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan, kazandığınız beceriler için EVET, kazanamadığınız
beceriler için HAYIR kutucuğuna (✓) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.
1. Görsellerde yer alan eserlerin yapıldığı dönem ve sanatçı hakkında araştırma yaptınız mı?
2. İki ve üç boyutlu görsel örneklerde kompozisyon eleman ve ilkelerinin
farklarını tespit ettiniz mi?
3. Eserleri form ve inşa yönünden (Denge, hareket, ışık- gölge, mekân vb.) incelediniz
mi?
Değerlendirme
Görsel 1.1: Dans Sınıfı, detay, Edgar Degas, 1873-1876, Görsel 1.2: 14 Yaşındaki Küçük Dansçı, Edgar Degas, 1881, Değerlendirme sonunda ‘‘HAYIR’’ şeklindeki cevaplarınızı bir kez daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli gör-
Metropolitan Müzesi Metropolitan Müzesi müyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız ‘‘EVET’’ ise bir sonraki uygulamaya geçebilir-
siniz.
21
13
Araştırma bölümlerinde öğrencilerin 1. Ünite
ÜÇ BOYUTLU SANATA GİRİŞ
Baraschi'ye [(Baraski (1902-1966)] göre ʻʻÜç boyutlu sanat anlayışının temeli, form oluşturma becerisidir. Hey-
kel, mekân içinde üç boyutlu estetik biçimli kompozisyonlar yaratmayı amaçlayan görsel bir sanat dalıdır.ʼʼ Heykel bireysel veya grup olarak yapacağı araş- 1.2. Tarihsel Süreç İçerisinde Üç Boyutlu Biçimlendirme
sanatçısı, duygu ve düşüncelerini üç boyutlu formlarla görsel, plastik formda hissettirir, yapıtlarını ise üç boyutlu
maddeleri biçimleyerek ortaya koyar. Sanatçı, burada anlatımını güçlü kılabilmek için tıpkı resim sanatında ol-
duğu gibi ritim, renk, doku, boşluk, simetri, denge ve zıtlıklardan bütüne giderek (azlık-çokluk, boşluk-doluluk,
yatay-dikey, bütün-parça vb.) kompozisyon eleman ve ilkelerini kullanır, malzeme seçimini de bilinçli yapar. Heykel, insanın varoluşundan bu yana sanatın öyküsünde
tırmaları kapsayan çalışmalar yer alır. değişik roller üstlenerek farklı kültürlerin anlatım dili olmuş-
tur. Tarih boyunca heykele işlevsel, toplumsal, kültürel
ve inançla ilgili çok çeşitli anlamlar yüklenmiştir. İlkel
Dönem'de bereketin sembolü, Arkaik Dönem'de ölüm-
den sonra yaşamı simgeleyen güç, Antik Dönem'de ise
Görsel 1.21, 1.22, 1.23'te üç boyutlu sanat eserlerine örnekler verilmiştir. Siz de yakın çevrenizdeki üç boyutlu mitoloji ve tanrıların simgesi olmuştur. Orta Çağ'da
güzellik, Teknoloji Çağı ile birlikte mekânı ve zama-
eserlerin yapılış tarihini, yapılışında kullanılan malzemeleri, teknik ve plastik alanlarını araştırınız. Araştırmala- otorite ve kutsal gücün sembolü, Rönesans’ta ideal
rınızda aşağıdaki yönergeleri takip ediniz. nı sorgulayan anlatım biçimine dönüşmüştür. Gü-
nümüze ulaşan eserlerde, insanoğlunun küçük avcı
topluluklardan imparatorluklara varan tarih sürecin-
de inançların, sanatı ve toplumları nasıl yönlendirdiği
görülebilir. Tarihsel süreç incelendiğinde, her dönemin
kendi sanat anlayışını yansıttığı görülür. Sanat anla-
yışlarındaki dönemsel değişiklikler, o dönemin kül-
türel ve toplumsal yapısı kadar sanatçının kişilik
özelliklerini de izleme imkânı vermektedir.
İnsanın doğayı kendi isteklerine, gereksinimleri-
ne göre kurma çabası sanatsal yaratıcılığın da baş-
langıcını oluşturmuştur. Sanat başlangıçta, aklın ve
estetik çabanın değil içgüdülerin etkisi ile doğmuştur.
İlk insanlar bolluğu, bereketi, doğurganlığı simge-
yontmuşlardır. Farklı malzemelerden biçimlendirdikle-
Görsel 1.21: Anıtkabir, Emin Onat / Ahmet Orhan Arda, 1953, Görsel 1.22: Üç Kadın Heykeli, Hüseyin Anka Özkan, 1953, lemek için kadın heykelciklerini kemiğe, taşa, ağaca
Ankara Anıtkabir, Ankara ri heykelciklerin bir kısmını ölüleri anmak bir kısmını da
dinsel tapınma ritüellerinde kullanmak için yapmışlar- dır
(Görsel: 1.24).
Görsel 1.24: Hohle Fels Venüsü, MÖ 35.000-40.000, Paleolitik Dönem
‘‘Bunları biliyor muydunuz?’’ bölümün-
Görsel 1.23: Zühtü Müridoğlu, Anıtkabir Başkomutanlık Meydan Savaşı Kabartması, 1953, Ankara Brassempouy Venüsü (Bırasempoy Venüsü)
25.000 yıllık bu büst 1892’de Fransa’da Bras-
Nasıl bir yol izlenmeli? de konularla ilişkili dikkat çekici bilgi ve sempouy’daki bir mağarada bulunmuş ve adı-
1. Sınıf mevcuduna göre üç grup oluşturunuz. nı da bulunduğu bölgeden almıştır. Pleistosen
2. Araştırma planı yaparak grup içerisinde görev dağılımı yapınız. Dönem'e ait mamut dişinden yapılan bu venüs,
3. Sorumlu olduğunuz grup içerisinde arkadaşlarınız ile saygı çerçevesinde bir çalışma ortamı oluşturmaya bilinen en eski insan yüzü betimlemelerindendir
dikkat ediniz. (Görsel 1.25).
4. Araştırma yaparken ulaştığınız üç boyutlu eserleri fotoğraflayınız. görseller yer alır.
5. Fotoğrafladığınız eserleri benzer ve farklı özelliklerine göre gruplandırınız.
6. Bir pano oluşturarak bu panoda elde ettiğiniz veri, döküman ve fotoğrafları sergileyiniz.
Görsel 1.25: Brassempouy Venüsü, MÖ 29.000-25.000, Paleolitik Dönem
23 24
Metinlerin yer aldığı bölümlerde o üni- RÖLYEF
ÜÇ BOYUTLU SANATA GİRİŞ
Kompozisyon Elemanları tede işlenen konulara yönelik açıklama- ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Hacim: Uzayda yükseklik, genişlik ve derinlik göstererek yer kaplayan, her yönüyle algılanıp dokunulabilen küt-
ledir. A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.
Doku: Doğadaki tüm nesne ve varlıkların görme, dokunma duyularıyla kavranabilen, iç yapılarının işlevsel özellik-
lerini dışa vuran yüzeysel etkilerine denir. Bu, doğanın yapısal bir özelliğidir. Her varlığın karakteristik bir dış yapı
oluşumu vardır. Doku, yüzeylerin oluşumunu ve tanınıp ayırt edilmesini sağlar. Yüzey ne özellikte olursa olsun lara yer verilir. 1. Taş, mermer ve ağaç gibi sert malzemeler dışarıdan içeriye doğru kesilip oyularak ................ yöntemiyle biçim
parça ile bütün arasında birtakım bağlantılar bulunabilir. Doku, birbirine eş ya da birbirini tamamlayan birim bi- lendirilir.
çimlerin belli sistemlerle yan yana gelmesinden oluşur.
Işık-gölge: Sanatta karanlık ve aydınlığın oluşturduğu zıtlık için kullanılan bir terimdir. Görsel sanatlarda ton fark- 2. Rölyef, yüzey üzerinde çok az yükselti oluşturacak şekilde biçimlendirilmişse .............. kabartma olarak adlandı
lılıklarıyla elde edilen aydınlık ve karanlık alanlardır. rılır.
Nokta-çizgi: Nokta, biçimlendirmenin ilk elemanıdır. Noktalar belli bir hat üzerinde art arda tekrarlanarak bağ
oluşturduklarında çizgi meydana gelir. Başka bir deyişle çizgi, bir noktanın verilen doğrultudaki uzantısıdır. Aris- 3. Rölyef çalışmalarında .................... girintiler ışığı emer, ....................... çıkıntılar ise ışığı yansıtır.
to’ya göre ‘‘Çizgi, boş ile dolu arasındaki sınırdır.’’
Yüzey: Sanat uygulamalarında duyu organlarımızla algıladığımız, biçimsel özellikler taşıyan bütün alanlar yüzey 4. Rölyefin uygulanacağı yapının amaç ve işlevine göre tasarlanması ................ ile uyumunu güçlendirir.
olarak adlandırılır.
Birim: Bir çalışmayı oluşturan varlıklardan her biri veya varlığın parçalarıdır. 5. Rölyef yüzeyindeki girinti ve çıkıntılar .............. etkisi olmadan derinlik algısı oluşmaz.
Modül: Sanatsal yapının boyutlarını, oran ve ölçülerini uyumlu hâle getirmek için seçilmiş birimler grubudur.
Bütün: Modüllerin bir araya gelip oluşturduğu yapıdır. 6. Kil malzemeyle biçimlendirilen rölyef çalışmalarında ..................... yöntemi uygulanır.
Renk: Işığın maddeler üzerine çarpması kısmen soğrulup kısmen yansıtılması nedeniyle değişiklik ve çeşitlilik
göstererek görme duyusunda oluşturduğu algılamadır. 7. Mimari yapılarda taş işçiliğinin en yetkin örneklerine ............... .................. döneminde rastlamaktadır.
Perspektif: Nesnelerin göze olan uzaklığına, göz hizasından aşağıda veya yukarıda oluşuna göre çizgi, yüzey ve
renk değişikliklerini ifade etmeye yarayan ölçü ve orandır. 8. Rönesans Dönemi rölyef uygulamalarında daha çok ................ kompozisyon düzenlemeleri oluşturulmuştur.
Biçim: Bir nesnenin dış hatları (çizgileri) bakımından şekli ve niteliğidir.
Mekân: İnsanın işlevsel olarak içinde bulunduğu üç boyutlu ve sınırsız boşluktur.
Kompozisyon elemanları arasındaki ilişki: Plastik sanatlarda en önemli unsur, çalışmanın kompozisyon bü- B) Aşağıda numaralar ile verilen ifadeleri, harf ile verilen ifadelerle eşleştiriniz.
tünlüğü içinde tasarlanması ve elemanların ilkeler bağlamında bir araya getirilmesidir. Kompozisyon elemanla-
rının düzenli ve uyum içerisinde bir araya getirilmesi ile oluşturulan çalışmada ölçü, denge ve bütünlük esastır. 9. Görsellerde numara ile verilen rölyef çalışmalarını harf ile verilen malzemeler ile eşleştirerek harfleri kutucuk-
Örneğin çizgi ile hareket ve yön, ışık-gölge ile hacim, perspektif ile derinlik sağlamak kompozisyon elemanlarının lara yazınız.
bir sistem içinde nitelikli bir bütün oluşturmasıyla gerçekleştirilir.
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli ilke, her şeyin bütüne ait ve bütünle uyumlu olmasıdır. Bu elemanları
kullanabilme (rengi, çizgiyi, ışığı, dokuyu...) becerisi, bireyin gözlemlerini iki boyutlu ve üç boyutlu ifade edebilme-
si için gereklidir.
Üç boyutlu çalışmalara başlarken, tasarım önce iki boyutlu olarak oluşturulmalıdır. iki boyutlu ve üç boyutlu
kompozisyon elemanları, kavramları ve tasarım ilkeleri temelde ortaktır. Bu ortaklık üç boyutlu sanatın diğer sa-
nat dalları ile olan ilişkisini açıklar. Bu kurallar çalışmalardaki kaygıları aynı noktada birleştirir.
Gerrit Rietveld [Gerit Rietvelt (1888-1964)] inşa ettiği mimari yapıyı, sanatçı Piet Mondrian'ın [Piet Mondriyan
Ölçme ve Değerlendirme bölümünde o
(1872-1944)] üretim sürecinde sorun edindiği kuralları kullanarak gerçekleştirmiştir (Görsel 1.9, 1.10).
ünitede işlenen konularla ilgili genel de- 1. 2. 3.
ğerlendirme soruları yer alır.
4. 3.
A) Seramik B) Cam C ) Taş Ç) Ahşap D) Metal E) Atık F) Kâğıt
Görsel 1.9: Schröder Hause, Gerrit Rietveld, 1924, Utrecht, Hollanda Görsel 1.10: İn Red, Blue, And Yellow Work, Piet Mondrian 1937-42
147
17
10
10