Page 216 - ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE 11

STRÜKTÜR

11.5.2. Strüktürde Düzen

“Sanat düzendir.”
Seurat

Soyut ve somut nesnelerin strüktür bir yapıda bütünü oluşturacak biçimde, kompozisyon elemanları ve ilkeleri
kullanılarak yerleştirilmesine düzen denir.
Malzeme biçim ile doğrudan ilişkilidir. Kullanım amacı malzemeyi belirleyen en önemli etkendir. Malzemenin
sertliği, yumuşaklığı, kolay şekil alabilmesi gibi özellikleri biçim oluşturma sürecinde sanatçının izleyeceği yolu
belirler.
Temel sanat eğitiminde strüktür yapı oluşturulurken seçilen malzemenin dayanıklı ve hafif olması önemlidir.
Seçilen malzeme belirlenen birim ve modüllerin bir araya gelerek çoğalmasına ve strüktür yapıyı taşımasına ola-
nak tanımalıdır. Yüzey ya da mekân strüktürlerinde kâğıt kolay katlanabilir bir malzeme olduğu için tercih edilir.
Bunun yanında atık malzemeler (kutular, kapaklar vb.), tekstil malzemeleri, ahşap malzemelerden de yararlanılır.
Belirlenen birim ve modüller seçilen malzemenin saydamlık-matlık, bükülebilir olması gibi özelliklerine göre ya-
pıştırma, bükme, çakma ile sabitlenerek ya da başka malzemelerle birlikte bağ elemanı kullanılarak birleştirilir
(Görsel 5.32).

Görsel 5.32: Farklı malzemeler ile oluşturulmuş strüktür örnekleri

Düzen Oluşturmada Gestalt Kuramı

Gestalt (Geştalt) kuramına göre düzen, elemanlar arasındaki ilişkiler bütünüdür. Bu ilişkiler insan zihninde
şekillenir. Max Wertheimer [Meks Verthaymır (1880-1943)] da bu ilişkileri, boyutsal ilişkiler, yön ilişkileri, simetri
tercihi, renk ve parlaklık ilişkileri, şekil tamamlama gibi gözle gruplama kurallarıyla yanıtlar.
Gestalt’a göre tasarım sürecinde düzenleme elemanları, düzenlemede yer alan diğer elemanlarla beraber iliş-
kilendirilerek ele alınıp bir bütün olarak algılanmalıdır. Algısal örgütlenme yasaları (Pragnanz yasaları), zihnimizin
uyarıcıları algılarken mümkün olduğunca en iyi, en basit ve en anlamlı biçime dönüştürme eğilimidir. Bu yasalar
sıralanacak olursa; şekil-zemin ilişkisi, yakınlık, benzerlik, tamamlama, süreklilik, basitlik ögeleri Gestalt yasaları-
nı oluşturur.
Sanat ve tasarım eğitiminin temelini görsel algı oluşturmaktadır. Görsel algı zihinsel süreçlere ve deneyimlere
dayanır. Gestalt kuramı görsel düzenin oluşturulması ve algılanması için gerekli kavramsal temelleri ortaya koyan
bir kuram olarak yapı, biçim, örüntü anlamına gelmektedir. Gestalt kuramı 1912 yılında Almanya’da Max Werthei-
mer’ın çalışmaları ile başlamıştır. Wertheimer’a göre görsel dünya o kadar karmaşıktır ki insan aklı bu karmaşıklı-
ğın üstesinden gelmek için çevresini en basit biçimiyle algılamaya çalışmaktadır.
İnsanlar çevrelerini bir düzen içinde görürler. Çevreyi algılama biçimi, yorumlama ve anlamlandırma yapa-
bilmenin en önemli faktörüdür. Gestalt kuramına göre algı bir bütündür, bütün parçaların toplamından farklı ve
fazladır. Yine bu kurama göre insanların görsel elemanları nasıl gruplara ayırdığı ya da bütünün birleşimini belirli
ilkelerle nasıl düzenlediği vurgulanır.

213