Page 140 - ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE 12

HEYKEL UYGULAMALARI

Sanatçı doğanın sadece görünen kısmıyla değil görünmeyen kıs-
mıyla da ilgilenir ve bazen farklı bir gerçeklik anlayışı sunmak için este-
tikten uzaklaşıp yeniden bilimsel bir uğraşa el atarak insan doğasının
gerçekliğini sanat eseri aracılığıyla anlamaya ve anlatmaya çalışır.
Sanat alanında anatomi bilgisi, ressamlar veya heykeltıraşlar için
gerçekçi ya da naturalist figürler ortaya çıkarmanın yanında doğanın
yasalarını, işleyişini anlamak için eğitimin ayrılmaz bir parçası olmuş-
tur. Sanatçıların kas ve kemik sisteminin işlevsel anatomisine odakla-
nan desen, resim ve heykel çalışmalarının 14. yüzyıldan 18. yüzyıla ka-
dar tıp bilimine önemli katkıları olmuştur. Hatta bu sanatçılar ecorche
adı verilen ''deri altı kas yapısı anatomik çizimleri''nin ortaya çıkmasını
sağlamışlardır (Görsel 4.3).

Oran-Orantı

Üç boyutlu insan figürü uygulamalarında boyut ile şekil arasında
ilişki kurulurken desen çalışmalarında da kullanılan oran-orantı bilgi-
sine ihtiyaç vardır. İçerisinde insan, hayvan ve doğa ögeleri bulunan fi-
güratif çalışmalara başlamadan önce şematik değerlendirmelere bağlı
kalınarak yapılan çizim eskizlerinden yola çıkılmalıdır.
Figüratif heykel çalışmalarında hareketi anlatan fiziksel duruş, ne
olursa olsun kas ve iskelet sisteminin imkân tanıdığı oranlarda biçim-
lendirilebilir. Sağlıklı bir anatominin oranlarında denge ve bütünlüğe
aykırı formlar yoktur. Form için sadece bükülme, eğilme veya gerilme
söz konusu olabilir. MÖ 280-207 yılları arasında yaşamış Helenistik Dö-
nem filozofu Khrysippos'a göre ''Güzellik, vücut parçalarının birbirine
oranından oluşur.''
Sayısal ve geometrik verilerle ortalamaları alınmış ölçülere da- Görsel 4.3: Kadın Ecorche, Pierre-Paul
yanarak ideal erkek figürlerinde toplam yüksekliğin başın sekiz katı Prud'hon , [Pier Pol Pürüdon (1758-1823)]
kadar olduğunu ve omuz genişliğinin de baş yüksekliğinin iki
katına karşılık geldiğini söyleyebiliriz. Vücudun diğer parçala-
rının da kendilerine özgü simetrik oranları vardır. Örneğin çene
ile saç arasında kalan yüz mesafesi, bilek ile orta parmak ucu
arasında kalan mesafeye eşittir. Ön kolun vücut yüksekliğine
oranı 1/4, ayağın topuktan parmak ucuna kadar boyu da 1/6-
sı kadardır.
Kadın figürlerinde ise boy daha kısayken baş da erkeklere
nispeten daha küçüktür. Omuz ve bel daha dar, kalçalar daha
geniş göğüs de daha aşağıdadır (Görsel 4.4).
İnsan figürünün modle edilerek forma dönüştürülmesi ve
yorumlanması aşamalarında anatomi çok önemli bir araçtır.
Bununla beraber üç boyutlu biçimlendirmeler esnasında ke-
miklerin biçimini, kas yapısını, proporsiyonlarını ve vücudun
mas (kas kitlesi) yapısını bilmek gerekir.
Üç boyutlu uygulamalarda uygulanmak istenen biçim for-
ma dönüştürülürken oran-orantı hesaplamalarını çözebilmek
için ahşap kaliperler, kumpaslar ve şerit metreler gibi ölçü
araçlarından yararlanılır. Bu araçlar model ve çalışma arasın-
da ölçü alırken parça-bütün uyumunun sağlanmasına, geniş-
lik, yükseklik ve derinlik gibi birim verilerinin sabit kütleler
ile uyumlu hâle dönüştürülmesine yardımcı olur. Kısacası açı
ve boyutlar ne olursa olsun ölçülebilir değerlerin söz konusu
olduğu üç boyutlu uygulamalarda yapı elemanlarının bağlı
bulundukları kütle ile oranları bu araçlarla yapılan hesaplar
sayesinde kıyaslanabilir.
Görsel 4.4: Figürde oran-orantı

137