Page 42 - TÜRK HALK MÜZİĞİ KORO 10

TÜRK HALK MÜZİĞİ KORO 10 2. ÜNİTE

2. MAKAM DİZİLERİNE GÖRE TÜRKÜLERİMİZ

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

1. Türkülerin ezgisel yapısını etkileyen faktörler sizce nelerdir?
2. Dinlediğiniz türkülerde o türkünün ait olduğu yörenin izlerini taşıyan unsurlar sizce nelerdir?

Makam
Türk müziği aralıklarının farklı kurallar çerçevesinde arka arkaya sıralanmasıyla oluşan, “çeşni (cins)"
adı verilen dörtlü ve beşlilerin birbirine eklenmesi sonucu meydana gelen ve seyir bakımından kendine
özgü durağı, güçlüsü ve yedeni bulunan dizilerin dinleyicide bıraktığı etkiye "makam" denir. Türk makam
müziğinde eserler, söz konusu kurallara göre bestelenir. Türk halk müziğinde ezgiler, herhangi bir nazari
kurala bağlı kalmaksızın doğaçlama olarak üretilmiş ve nesilden nesile sözlü kültür aracılığıyla aktarılarak
anonimleşmiştir. Makam müziğinden farkı da nazari bakış açısı ile bestelenmemiş olmasıdır.
Makam dizileri, makamların seyir özelliklerinden bağımsız olarak perdelerin kalından inceye sıralan-
masıyla gösterilir.
Durak : Makam dizisinin karar perdesi olup 1. dereceyi ifade eder.
Güçlü : Dizi içerisinde dörtlü ve beşlinin birleştiği ortak perdedir.
Yeden : Karar hissini güçlendiren, dizinin 7. perdesidir.
Usul : Müziğin duraksamadan devam etmesi için kuvvetli ve zayıf zamanların periyodik (düzenli ve
zaman içinde dönemsel) olarak tekrarlanması ile oluşan ritmik vuruşlar bütünüdür. Türkülerin ritmik
yapısı ise ritim kalıplarının birleşmesiyle oluşur.
Geleneksel Türk halk müziğinde usuller üç başlık altında toplanır:
1. Ana usuller ve üçerli şekilleri: 2, 3 ve 4 zamanlı usullerdir.
2. Birleşik usuller: 5, 6, 7, 8 ve 9 zamanlı usullerdir.
3. Karma usuller: 10 ve daha büyük zamanlı usullerdir.

https://meslekmateryal.eba.gov.tr/cdn/gsl/muzik/thmkoro10/7_THMKR_10_2023_CARGAHMAKAMIDIZISI.mp4
2.1. ÇÂRGÂH MAKAMI DİZİSİ

Çârgâh (do) perdesinde çârgâh beşlisine, gerdaniye (sol) perdesinde çârgâh dörtlüsünün eklenmesiyle
oluşur. Seyri çıkıcı ya da çıkıcı-inicidir. Durağı çârgâh (do) perdesidir. Güçlüsü gerdaniye (sol), yedeni ise
bûselik (si) perdesidir. œ w

& < > œ w œ œ œ w œ

Çârgâh Beşlisi Çârgâh Dörtlüsü
BİLGİ NOTU
500 yıllık hâkimiyetin ardından Kırım (1853-56), Sivastopol (1854-55), Plevne (1877), Teselya (1897) I. Balkan
(1912), II. Balkan (1913) ve Çanakkale (1915-16) savaşları ile Osmanlı Devleti’nin elinden çıkan Balkan toprakları-
nın ardından pek çok hüzünlü hikâye, destan ve kahramanlıklar anlatılmış, ağıtlar yakılmış; verilen mücadeleler
şarkılara, türkülere ya da marşlara konu olmuştur. Balkanlarda yaşanan her savaş için onlarca türkü yakılmış,
bestelenmiş; bu türkülerde ayrılıklar, hasretlikler, acılar, savaşlardaki başarılar, kahramanlıklar ve yenilgiler anlatıl-
mıştır. Bu türkülerden biri de Sivastopol Önünde Yatan Gemiler türküsüdür. Balkan toprakları elden çıksa da
Türk toplumunun kültürel kimliği, musikisi, oyunları ve gelenekleri her daim devam etmiştir.

40