Page 91 - ÇALGI EĞİTİMİ VİYOLA 10

3.5. Nihâvend Makamında Dizi, Etüt ve Eserler
3.5. Nihâvend Makamında Dizi, Etüt ve Eserler
Adını İran’ın Nihâvend şehrinden alan ve Sultan II. Murat Dönemi’nde (1421­1451) Türk müzi-
ğinde kullanılmaya başlanan nihâvend makamı; tarih boyunca nihâvend­i kebîr, nihâvend­i sagir,
nihâvend­i rumî ve nihâvend­i cedit gibi farklı adlar almıştır. Hacı Arif Bey tarafından repertuvara
kazandırılan ve oya gibi işlenen zarif şarkılarla öne çıkan bu makam, sonraki dönemlerde Türk mü-
ziğinde en çok ilgi gören makamlardan biri olmuştur.

3.5.1. Nihâvend Makamı Dizisi
3.5.1. Nihâvend Makamı Dizisi
Nihâvend makamı, “sol” (rast) perdesi üzerine yapılanmıştır. Makam, buselik beşlisine hicaz dört-
lüsü (hicazlı buselik) ya da beşlisine kürdi dörtlüsünün eklenmesiyle (kürdili buselik) oluşan iki dizi
biçiminde kullanılmaktadır.

Tablo 4: Nihâvend Makamının Özellikleri
Rast perdesindeki buselik beşlisine neva perdesinde kürdi ve hicaz dörtlüleri-
Dizisi
nin eklenmesiyle oluşmuştur.
Durak (Karar) Sesi Rast (sol) perdesi.

İnici­çıkıcı. Son yüzyılda çok kullanılan bu makam, çıkıcı veya inici olarak da
Seyri
karşımıza çıkmaktadır.
Güçlü Sesi Re (neva) sesidir.

Donanımı “Si” ve “mi” küçük mücennep bemollerini alır.

Yeden Sesi Fa bakiye diyezi (ırak) sesidir.

Seyrine durak veya güçlü perdesi civarından başlanır. Diziyi meydana geti-
ren çeşnilerde karışık gezinilir, güçlü perdesinde kullanılan çeşniye göre ya-
rım karar yapılır. Bu karışık gezinti sırasında gereken yerlerde asma kararlar
Seyir Özellikleri
yapılıp yine karışık gezinilir. Genişlemiş bölgelerde gösterildikten sonra ana
diziye dönülür. Bu dizi ile rast perdesinde buselik çeşnisiyle ve genellikle
yedenli tam karar yapılır.

3.5.2. Nihâvend Makamında Dizi Çalma
3.5.2. Nihâvend Makamında Dizi Çalma
Nihâvend makamı, Türk müziği ses sisteminde iki farklı şekilde gösterilir.
• Buselik beşlisine kürdi dörtlüsünün eklenmesiyle oluşan nihâvend makamı dizisi.

Rastta Buselik 5'lisi Nevada Kürdi 4'lüsü

& ( œ s ) w œ œ e œ w œ e œ w
T B T T B T T

• Buselik beşlisine hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle oluşan nihâvend makamı dizisi.

Rastta Buselik 5'lisi Nevada Hicaz 4'lüsü w
œ s
œ w
& ( œ s ) w œ œ e œ w
T B T T S A12 S

Diziler ve İlgili Dağarcık II 89