Page 13 - ÇALGI EĞİTİMİ | TAMBUR 11

TÜRK MÜZİĞİ USULLERİ VE MAK AMLARI

HAZIRLIK ÇALIŞMASI

Yedi zamanlı ve sekiz zamanlı usullerde bestelenmiş on tane eser tespit ederek repertuvar
kitapçığı hazırlayınız. Hazırladığınız kitapçığı sınıfınızda tanıtınız.

1.TÜRK MÜZİĞİ USULLERİ VE MAKAMLARI

1.1. TÜRK MÜZİĞİ USULLERİ

Usul, Türk müziği eserini meydana getiren en önemli unsurlardan biridir. Usuller, icra edilecek eserin
ölçü birim değerini, temposunu ve formunu göstermesi bakımından çok önemlidir. Her usulün kalıbı,
gideri, vuruluş şekli, darpları ve bu darpların şiddeti (kuvvetli, hafif) bellidir. Usuller bir metronom vuruşu
gibi sabit ve tekdüze değildir. Her usul kendi içinde muntazam bir akışa, bununla beraber içinde bir müzik

gibi saklanmış salınımlara sahiptir.
Usuller, basit ve birleşik usuller ya da büyük ve küçük usuller olarak iki şekilde sınıflandırılır. On beş
zamana kadar olan usullere küçük, on beş zamandan sonrasına ise büyük usuller denir. Basit usuller ise

iki temel zamanı teşkil eden iki zamanlı nim sofyan ve üç zamanlı semai usulleridir. Bu iki basit usul diğer
usullerin oluşmasında kullanılan yapı taşlarıdır.
Usul vuruşları, sağ ve sol eller dizlere vurularak icra edilir. Sağ el sağ dize, sol el sol dize konulur. Eller

göğüs hizasına kadar kaldırılıp tekrar dizlere vurularak usulün darplarına göre usul vuruşu gerçekleştirilir.
Vuruş ve darp kelimeleri aynı anlama gelmektedir. Darplar (vuruşlar) düm, tek, te ke, te kâ, tek kâ, tâ-hek
gibi hecelerle ifade edilir.

Usullerde Mertebe
Bir usulün darplarının değişmeden, yani usul kendi sabit kalarak birim zamanının değişmesine mertebe
denir. Bir usulün en küçük birim zamanlısına o usulün birinci mertebesi denir. Türk müziğinde tempo
değerini, mertebe ve notanın üzerine yazılan hareket ifadesi gösterir. Mertebe metronom vuruşlarının

karşılığı gibi de düşünülebilir. Birim zaman büyüdükçe usul eserin daha ağır icra edileceğini bildirir. Birim
zaman küçüldükçe usul eserin daha hızlı icra edileceğini bildirir.

Usullerin Yazılması
Usuller tek çizgili porte ya da birbirine paralel iki çizgili porte kullanılarak yazılır. İki çizgili portede üst
çizgi, sağ el ile sağ dize vurulacak darpları; alttaki çizgi, sol el ile sol dize vurulacak darpları gösterir. Tek
çizgili portede ise çizginin üzerine yazılan notalar sağ el ile sağ dize vurulacak darpları; çizginin altına yazılan

notalar ise sol el ile sol dize vurulacak darpları gösterir.

12