Page 128 - THM TEORİ VE UYGULAMASI (ORTAK-TSM ) 11

MAKAMSAL MÜZİK

OKUMA PARÇASI

AYAK MAKAM İLİŞKİLERİ
VE BU KONUDAKİ GÖRÜŞLER

Türk halk müziği repertuarında bulunan her parça geleneksel sanat müziğinde kullanılan makamlar
çerçevesinde, adı bilinen veya bilinmeyen sanatçılar tarafından bestelenmiştir. İkisinin de aynı temele da-
yandığı bir gerçektir. Bu gerçek kabul edilmedikçe Türk müziğindeki kargaşa önlenemeyecek, olumlu bir
sonuca varılamayacaktır.
Türk müziğini bir bütün olarak incelersek sanat ve halk müziklerinin birbirleriyle etkileşim hâlinde oldu-
ğunu görmek mümkündür. Halk müziğinin, sanat müziği ve dinî müziğe etkisi sonucu ortaya çıkan örnekler
pek çoktur. Türk sanat müziğinde kullanılan makamların çoğu, özellikle; hüseyni, gülizar, muhayyer gibi
makamlar halk müziğinde de vardır. Ritim unsuru olarak da Türk sanat müziğinde kullanılan basit usullerin
çoğu kullanılmıştır. Bu da gösteriyor ki bir bütünün parçaları olan bu iki müziği birbirinden keskin çizgilerle
ayırmaya imkân yoktur. Beste formu açısından da ele alınırsa sanat müziğinin beste şekilleri ve terennüm-
leri ile halk müziğinde kullanılan şekil ve terennümler arasında az çok bir benzerlik vardır.
Geleneksel halk müziğinde makam yoktur; meydana getirilen eserlerde makam eşleşmesi yapıla-
maz ancak, “makam” karşılığı olarak halk müziğinde “ayak” tabiri kullanılmalıdır görüşü vardır. Örneğin
‘‘hicaz’’ karşılığı ‘‘garip’’ gibi.
Halk ezgileri ayağa, diziye, örgüye göre değil de makam'a göre eşleştirilmelidir. Harput-Elazığ ezgilerini
meydana getiren ve icra edenler makam kavramına önem verip ön plana çıkarmışlardır. İshak Sunguroğlu
1961 yılında yayınladığı, ‘‘Harput Yollarında’’ adlı eserin 3. cildinde Harput-Elazığ müziğini çeşitli yönleri İle
anlatmış, ezgilerin bir kısmını mahalli, bir kısmını da genel Türk müziği makamlarına göre sınıf andırmıştır.
Bu listede, geleneksel sanat müziği makamları ve halk müziği ayak kavramları eşleştirilmiştir. Sanat
müziğindeki makam isimlerinin çokluğu gözden kaçmamalıdır. Bunun sebebi, halk müziğinin fakirliği de-
ğildir. İsimlendirme konusunun sanat müziğinde daha önemli olmasıdır. Türk sanat müziğinde makamlar
değişik seslere uyarlanarak yeni makam dizileri oluşturulmuştur. Bugün kullanılan makamların sayısı 100

SANAT MÜZİĞİNDE HALK MÜZİĞİNDE

RAST, NİKRİZ, MAHUR,
ZAVİL, ACEMAŞİRAN MAKAMLARI MÜSTEZAT AYAĞI

HİCAZ,UZZAL, ŞEHNAZ, ZİRGÜLELİ
HİCAZKÂR ŞEDARADAN, SUZİDİL, GARİP AYAĞI
EVCARA MAKAMLARI
SEGAH, MÜSTEAR, HÜZZAM, EVİÇ, MİSKET AYAĞI
FERAHNÂK MAKAMLARI
SABA, DÜGÂH,
BESTENİGÂR MAKAMLARI KALENDERİ AYAĞI

NİHAVEND, SULTANIYEGÂH,
FERAHFEZA, BUSELİK, HİSAR BUSELİK, MÜSTEZAT AYAĞI
UŞŞAK BEYATİ MAKAMLARI
GÜLİZAR, MUHAYYER,
MUHAYYER KÜRDİ, KARCİĞAR, KEREM AYAĞI
BAYATİ ARABAN MAKAMLARI

NEVA, TAHİR, HÜSEYNİ MAKAMLARI HÜSEYNİ AYAĞI

126