Page 22 - THM TEORİ VE UYGULAMASI (ORTAK-TSM ) 11

TÜRK HALK MÜZİĞİ BİLGİLERİ

1.1.2. Türk Halk Müziğinin Özellikleri

Türk halk müziği türünü belirleyen ögeler aşağıda görüldüğü gibi sıralanabilir

1. Dizgesel Ögeler: Geleneksel halk müziğinde, geleneksel Türk müziğinin diğer türlerinde oldu-
ğu gibi 17’li perde dizgesi kullanılır. 17’li perde dizgesi bağlamanın perde sistemine göre yapılmıştır
(Görsel 1. ).
2. Çalgısal Ögeler: Bağlama, cura, divan, üç telli, tambura, kabak kemane, sipsi, kaval, tulum, akor-
deon, tar, kemençe, mey, davul, zurna, bendir, darbuka, tef ve bunların yanı sıra bazı yörelerde (Elazığ,
Şanlıurfa, Diyarbakır, Silifke, Bergama, Konya) Türk sanat müziğinde de karşılaşılan ud, kanun, klar-
net, keman bu türün içinde kullanılan belli başlı çalgılardır.
3. Ezgisel Ögeler: Ezgiler bezekli olup küme, motif ve ezgi sekilemeleri (Bkz. Bilgi Notu) yoğun olarak
kullanılmıştır.
4. Ritimsel Ögeler: Ritimli ya da serbest ritimlidir. Genel olarak 15 zamanlıya kadar olan usuller kul-
lanılır. Ancak 10 zamanlıya kadar olan usuller daha yoğun kullanılmıştır.
5. Biçimsel Ögeler: Genel olarak 1 bölümlü biçimler kullanılmıştır. Ancak 2 ve 3 bölümlü biçimlere de
rastlanır.
6. İcrasal Ögeler: Bu ögeler; ağız, şive, tavır ve düzen olarak 4’e ayrılır:

Ağız: Aynı dil içinde ses, şekil, söz dizimi ve anlamca farklılıklar gösterebilen, belli yerleşim bölgeleri-
ne veya sınıf ara özgü olan konuşma dilidir. Örneğin Arguvan ağzı, Karadeniz ağzı...
Şive: Bir dilin konuşulduğu sınırlar içinde bölgelere ve değişik kültür düzeylerine göre söyleyiş özelli-
ğidir. Örneğin Azeri şivesi, Türkmen şivesi, Kırgız şivesi...
Tavır: Hem sözel hem çalgısal türlerde türü belirleyen bir öge olarak kullanılır. Zeybek tavrının zeybek
türünü belirleyen özel bir tür olması örnek verilebilir. Örneğin Teke tavrı, Konya tavrı, Rumeli tavrı, Ka-
radeniz tavrı...
Düzen: Geleneksel halk müziğinde seslendirilecek eseri makamı dolayısıyla durak ve güçlü sesleri
dikkate alarak telli çalgılarda her telin belirli bir sese eşleştirilmesiyle oluşturulan akort şekline düzen
denir. Geleneksel halk müziğinde düzen kavramı daha çok bağlama çalgısı için kullanılır. Bağlamada
kullanılan düzenler aşağıdaki tabloda verilmiştir (Akdoğu, 1995: 140).

DÜZENLERİN ADI SESLERİN ADI VE YERİ KARAR SESİ

ALT ORTA ÜST

Abdal Düzeni LA LA SOL LA

Bağlama Düzeni LA RE Mİ Mİ

Bozuk (Kara) Düzen LA RE SOL LA

Fidayda Düzeni LA RE RE RE

Misket Düzeni LA RE FA# FA#

Müstezat (Do) Düzeni LA RE SOL DO

20