Page 13 - ÇALGI EĞİTİMİ YAYLI SAZLAR ( KARADENİZ KEMENÇESİ) 12

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

Karadeniz kemençesinin kullanıldığı müzikler hakkında araştırma yapınız. Araştırma
sonucunu öğretmeninizle paylaşınız.

1.1. KARADENİZ KEMENÇESİNİN TARİHÇESİ
1.1.1. Karadeniz Kemençesinin Tarih İçerisinde Geçirdiği Değişim
Türklerde yaylı sazların atası olarak kabul edilen kopuzun Orta Asya bozkırlarında hüküm süren Türk kül-
türüne ait olduğu bilinmektedir. Kemençe bugünkü hâliyle yaylı bir sazdır ve kopuzun bir türevi olarak görülür.
Zamanla değişime uğrayan ve yayla çalınan okluğ, ıklığ, igil, gıcak gibi çalgılar da Orta Asya çalgıları olarak
günümüze kadar gelmiştir. Bu değişimden etkilenen Karadeniz kemençesinin Karadeniz Bölgesi’ne Kıpçaklar
tarafından getirildiği düşünülmektedir.
Doğu Karadeniz Bölgesi’nin büyük bir kesiminde gördüğümüz kemençe, Kıpçakların sınır boyu olarak yer-
leştirildiği bölgelerde karşımıza daha çok çıkmaktadır. Sınır boylarındaki dağlık arazilerde yaşayan Kıpçaklar-
da, onlarla komşuluk ilişkisi olan Çepnilerde ve diğer topluluklarda kemençe ve horonun çok rağbet görme-
si tesadüf olarak değerlendirilmemelidir. Kemençe kelimesi, Türkçede “Yayla diz üzerinde çalınan, kemana
benzer, üç tel olan küçük bir çalgı, kemançe” olarak tanımlanmıştır ve kaynağının Farsça olduğu belirtilmiştir.
Ahmet Say, kelimenin yay anlamındaki keman ile Türkçe küçültme eki ‘‘-çe’’nin birleşmesi sonucu oluştuğunu
söylemiştir.

1.2. KARADENİZ KEMENÇESİNİN BÖLÜMLERİ, YAY VE TELLER
1.2.1. Karadeniz Kemençesini Oluşturan Bölümler
Standart bir Karadeniz kemençesinde boy 57 cm, en 10 cm, yükseklik (baş dâhil) 8.5 cm olmalıdır.

Baş (kafa)

Burgu

Sap-Kravat

Tekne

Kapak

Köprü

Dipçik

Görsel 1.1
Karadeniz kemençesi

12