Page 18 - ÇALGI EĞİTİMİ TAMBUR 12

1.1.3. Makam Bilgisinin Taksim Yapmaya Etkileri

Taksim yapmayı öğrenmek isteyen müzisyenlerin öncelikle makam bilgisini edinmesi gerekir. Makam

bilgisi, makamın hangi perdelerden oluştuğunu, hangi geçişlerin yapılabileceğini ve taksimin nasıl bir

formda olacağını belirler. İcracıya kullanılabilecek melodik motifler ve süslemeler hakkında bilgi verir.

Türk makam müziğinde her bir makam birbirinden farklı seyir yapılarından oluşmaktadır. İcracı-

lar, taksim yapabilmek için öncelikle Türk makam müziğinin nazari yapısını yeterli seviyede öğrenmiş

olmalıdır. Makam dizilerinin genel yapılarının gelenekselleşmiş şekilde günümüze ulaşmış dizi ve se-
yir şemaları olduğu, makamları terkip eden ve o makamlarda eser besteleyen sanatçıların bestecilik

anlayışlarına göre şekillendiği söylenebilir. Makam müziğinde birbirinden farklı ses aralıklarından
oluşan makam dizileri bulunduğu gibi birbiriyle aynı diziye sahip pek çok makam vardır. Örneğin uşşak

ve bayati makamı aynı karar perdesinden başlayan ve aynı diziye sahip makamlardır. Yine şedaraban
ve sûzidil makamı transpoze edilerek (aktarım) oluşturulmuş, zirgüleli hicaz makamının şeddi olarak

tanımlanan ve aynı diziye sahip makam örnekleridir. Dolayısıyla aynı ses aralıklarına sahip makamların
ayrımını yapabilmek için makamların seyir yapılarına vakıf olmak gerekmektedir.

Besteci ve taksim icracısı, bu seyir yapılarını iyi kavrayamazsa taksim ve bestede makamın kimli-
ğini oluşturmakta zorlanır. Şüphesiz makamın seyir yapısını duyurmak, taksimin iyi icra edilebilmesi

için yeterli bir kriter değildir. İcracının melodik zenginliğe ve birikime sahip olması gerekir. Taksimi
yapılan makamın melodik kurulumunu ahenk içinde gerçekleştirebilme becerisi bu birikimin sonucunda

nihayete ulaşacaktır.

Atatürk ve Neyzen Tevfik
Atatürk, şapka inkılabının ilk günlerinde yaptığı Balıkesir ziyaretinde Balıkesir Milletvekili Ah-
met Süreyya’ya, Neyzen Tevfik’i görmek istediğini iletti.
Atatürk’ün askerî mahfile geldiğini gören Neyzen Tevfik, keyiflendi. Taksim etti, peşrev çaldı.
Türk musikisinin en güzel parçalarını o harika üfleyişiyle çaldı.
Atatürk çok memnun oldu. Neyzen’i çağırdı ve Neyzen’in elini kalbinin üstüne basarak dakika-
larca tuttuktan sonra:
— Ne büyük ne kuvvetli ruhun var! dedi ve sonra ilave etti:
— Neyzen, ne istiyorsun? Söyle!
— Sayenizde her şeyim var. Teşekkür ederim.
— Bir şey iste canım!

— Bir nüfus tezkeresi versinler. Emrediniz.
Atatürk hayretle sordu:
— Nüfus tezkeren yok mu Neyzen?
— Hayır! Bundan evvel hükûmet yoktu ki, nüfus tezkerem olsun!

16