Page 15 - ÇALGI EĞİTİMİ TAMBUR 12

Taksim Türleri

Taksimler, konserin içinde yer aldığı bölüme, başka bir çalgının taksim yapan sazendeye eşlik et-
mesine, sazendenin müzikal donanımına bağlı olarak gösterdiği icra şekline göre farklı isimler alır ve
yapıldığı yer ile amaçlar esas alınarak türlere ayrılır.

1. İcra Şekline Göre Taksim Türleri

Geleneksel Taksim

Makamın seyir yöntemi ve asma karar perdeleri dikkate alınarak icra edilen taksimlere verilen
isimdir. Geleneksel taksimler makamın seyir karakterine uygun olarak yapılır. İcracı, ana makamdan
ayrılıp başka makamlara geçkiler yapsa da taksim ana makamla karar verir.
Geleneksel taksim formu, zemin–nakarat–meyan–nakarat–karar bölümleri vardır. Zemin bölümü,

taksimin makama giriş ve karakteristik seyir özelliğinin sunulduğu bölümdür. Nakarat bölümü, ma-
kam bünyesinde yer alan temel geçkilerin verildiği, makam özellikleri için hedeflenen melodik yapının
sunulduğu bölümdür. Meyan bölümü ise taksimde yeni bir açılış ve hareket ifade eder. İcracı farklı
makamlara geçki yaparak taksimin genel heyecanını artırabileceği gibi çalgısına olan hâkimiyeti ile

sergileyeceği icra özelliklerini gösterme yoluna da gidebilir. Son bölüm olan nakarat bölümünde ise
genellikle ilk nakarat bölümündeki melodik hareketler hatırlatılabilir. Taksimin makamsal yapısı,
uygun ritim ve ezgisel motiflerle korunur. Taksim, makamın karakteristik özellikleri gösterilerek ve
zemin bölümüne benzer melodilerle karar verilerek bitirilir.

Özgür Taksim

Geleneksel taksimin aksine makam seyirlerine ve asma karar perdelerine uyulmadan yapılan tak-
simlerdir. Makamı oluşturan durak ve güçlü perdeleri dikkate alınarak serbestçe yapılır. Özgür
taksimde bölümler olmakla birlikte bölümlerin kesin sınırları yoktur. Usulsüz yapılan müzikal anlatım

sürekli farklılık gösterebilir. En önemli özelliği, ifade ve formun sürekli değişmesidir. Bu tür taksim-
lerde kişinin doğaçlamayla ilgili tüm yetenek ve becerisi taksime yansır.

Fihrist Taksimi

Birçok makamın özelliklerini göstermek üzere icra edilir. Makamların seyirlerini, oluşturduğu duy-

guları, ezgisel yapısını öğretme için geçkiler zinciriyle makamları birbirine bağlayarak seslendiren
taksimlerdir. Fihrist taksimi, bir icracının müzikal donanım ve birikimini ortaya koyan en zor taksim
türüdür. Başlanılan makamda biter fakat arada çeşitli makamlara geçiş yapılır. Sazendeler, fihrist
taksimi yaparken makamlar arasındaki geçişi dinleyiciye hissettirmeden yapmaları ve makamlar arası
köprü bağlantılarını iyi kullanmalarıyla ustalıklarını gösterirler.

13