Page 139 - TÜRK HALK MÜZİĞİ KORO 12

TERİMLER VE KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ

A

Ağıt : Genel olarak bir ölünün bazen de bir kişi ve toplumu derinden etkileyen olayların ar-
dından söylenen kendine özgü, dize, uyak ve biçimi olan halk edebiyatı ve müziği türü.
ağız : Bir müzik kültürü içinde yer alan, yörelere ve bazı karakteristik müzik özelliklerine
göre değişik türlerle ortaya çıkan söyleyiş tarzı; yöresel müzik üslubu.
Arbane
(arbana) : Dervişlerin çaldıkları büyük boy teflere verilen isim.
Aparmak : Alıp götürmek, almak.

B

Bala : Küçük çocuk, yavru.
Balaban : Kars, Erzurum dolaylarında meye benzeyen üflemeli bir çalgı.
Bar : Doğu Anadolu’da yaygın halk oyunu ve bu oyuna eşlik eden ezgi türü.
Barak : Barak Türkmenlerinin geleneksel ses kültürleri içinde yer alan ezgi dağarcığının bütünü-
ne verilen isim. (Barak havalarının müzikal karakteristiği o denli güçlü ve belirgindir ki
birçok topluluğun geleneksel müziğinde iz bırakabilmiştir.)
Bayati (bayatı) : 1) Kuzey Anadolu’da daha çok Azeri kültürünün hüküm sürdüğü sahada cinaslı maniye
verilen isim. 2) Âşıklar arasında çalınıp söylenen kalıp ezgi.
Beste : Gelenek hâline gelmiş, yöresel ezgi kalıplarının çeşitli yöntemler kullanılarak bir araya
getirilmesiyle oluşan bütünleşmiş eser.
Bozlak : Daha çok Orta Anadolu ve çevresinde yaygın olan serbest tartımlı bir ezgi türü.
Bostan : Sebze bahçesi.

C-Ç

Çalpara : Kalın demirden yapılan bir maşanın her iki tarafının uç kısımlarına birkaç parmak zili
takılmasıyla meydana getirilen vurmalı çalgı.
Çeng : Açık arplardan köşeli arplar grubuna giren çalgıdır.
Çemen : Maydonozgillerden, kimyon türü bir bitki.
Çöğür : Bağlama/tambura tipli telli, mızraplı çalgı. Anadolu’da çöğür sazı ancak birkaç yörede
varlığını sürdürebilmektedir.

D

Deme : Daha çok aşk, sevda, ayrılık, sevgiliye sitem gibi konularda söylenen türkü.
Deyiş : Âşık edebiyatında ve müziğinde çeşitli konuları ele alan şiirlere verilen genel isim. (Daha
çok Alevi-Bektaşi âşıkları arasında yaygınsa da Sünni âşıklar arasında da bilinir ve kulla-
nılır.)
Destan : Çeşitli konuların hikâye edildiği daha çok koşma biçiminde yazılan/söylenen uzun şiir
katarlarına verilen isim.
Didaktik : Öğretme ereğini güden, öğretici yapıt.
Divan : 1) Âşık tarzı şiir geleneği içinde aruz vezninin kalıbıyla yazılan şiirlere ve bunların icra
edildiği ezgiye verilen isim. 2) Halk şairlerinin on birli ve on beşli kalıplarla söyledikleri
şiir biçimine ve bunların icra edildiği özel ezgiye verilen isim. 3) Bağlama çeşitlerinin en
büyük boyutlu çalgısı.

138